Blaaskanker 

Deze patiëntenfolder is opgesteld door de Poli Urologie van het Leids Universitair Medisch Centrum. 

Onze zorg 

Blaaskanker kan bij tijdige herkenning vaak goed behandeld worden.  Meestal komt blaaskanker aan het licht omdat er sprake is geweest van bloedplassen. In het LUMC bieden we sneldiagnostiek en optimale behandeling (Hexvix®) van oppervlakkige blaaskanker. Daarnaast zijn de nieuwste technieken – zoals het DaVinci Xi robotsysteem – in huis voor de behandeling van gevorderde vormen van blaaskanker.   In het LUMC wordt u geholpen door specialisten die uitgebreid ervaring  hebben met de behandeling. 

Waarom u bij ons in goede handen bent 

Ieder jaar wordt bij ongeveer 3000 patienten in Nederland blaaskanker vastgesteld.  De diagnose wordt vooral bij mensen ouder dan 60 jaar gesteld.  Het grootste deel betreft een oppervlakkige vorm van blaaskanker, in een minderheid van de gevallen is er sprake van ingroei in de spierlaag van de blaas. Binnen het LUMC werken specialisten van verschillende afdelingen samen om tot een goed onderbouwde diagnose en een optimaal behandelplan te komen. 

Sneldiagnose blaaskanker 

Sinds 2013 biedt het LUMC sneldiagnose aan voor een groot aantal kankersoorten. Indien u bloed plast, kan u snel terecht op een speciaal ingericht sneldiagnose spreekuur, zodat we snel kunnen laten weten of blaaskanker vermoed wordt. 

Betere behandeling oppervlakkige blaaskanker 

Indien blaaskanker vermoed wordt, zal een kleine operatie volgen om weefsel uit de blaas te verkrijgen voor onderzoek. (“TUR-blaastumor”) Dit wordt gedaan om de diagnose te kunnen stellen, maar is bij oppervlakkige blaaskanker ook de behandeling. In het LUMC wordt voor de ingreep een diagnostisch geneesmiddel in de blaas gebracht dat afwijkende cellen doet oplichten in blauw licht. (“Hexvix®”) Dit helpt bij de herkenning van de uitgebreidheid van een afwijking, maar ook beginnende afwijkingen kunnen zo ontdekt worden.  Het is aangetoond dat de ziekte minder snel terugkomt als tijdens de operatie gebruik is gemaakt van Hexvix. 

Clinical trials 

Als onderzoekscentrum testen we de nieuwste geneesmiddelen. Als de standaardmedicijnen bij u onvoldoende werken, heeft een experimenteel middel mogelijk meer effect. Deze middelen worden op het LUMC in studieverband aangeboden. Als uw situatie zich hiervoor leent en u voldoet aan de criteria, kunt u meedoen met deze zogeheten clinical trials. U kunt uw arts hiernaar vragen, maar het behandelteam zal ook zelf alle behandelmogelijkheden uitgebreid met u bespreken. 

Diagnose 

Als er een vermoeden bestaat dat u blaaskanker hebt, kunt u bij het LUMC terecht voor sneldiagnose. We zorgen dat u binnen enkele dagen na een verwijzing bij een van onze specialisten terecht kunt. Ook een eventueel vervolgonderzoek en de uitslag volgen zo snel mogelijk. 

Indien in één van de samenwerkende ziekenhuizen de diagnose blaaskanker met ingroei in de spierwand is vastgesteld en uitgebreidere chirurgische behandeling overwogen wordt, zal u op korte termijn een afspraak op het spreekuur van een uroloog Als er een vermoeden bestaat dat u blaaskanker hebt, kunt u bij het LUMC terecht voor sneldiagnose. We zorgen dat u binnen enkele dagen na een verwijzing bij een van onze specialisten terecht kunt. Ook een eventueel vervolgonderzoek en de uitslag volgen zo snel mogelijk. 

Indien in één van de samenwerkende ziekenhuizen de diagnose blaaskanker met ingroei in de spierwand is vastgesteld en uitgebreidere chirurgische behandeling overwogen wordt, zal u op korte termijn een afspraak op het spreekuur van een uroloog krijgen om de opties te bespreken en de behandeling in gang te zetten. 

Indien u bloed plast, zonder dat er een andere voor de hand liggende verklaring - zoals bijvoorbeeld een blaasinfectie - is, bestaat er de mogelijkheid dat het blaaskanker betreft. In zo’n geval kan uw huisarts u verwijzen voor sneldiagnose. U kunt vervolgens zelf een afspraak maken voor sneldiagnose met de polikliniek Urologie Tel. 071 - 526 23 04

• Op maandag t/m donderdag bereikbaar van 8.00-12.30 uur en 13.30-15.00 uur.
• Op vrijdag van 8.00-11.30 uur.
• Op de dag van de afspraak kunt u zich melden aan de balie van de polikliniek Urologie op J3 van het LUMC. 

De sneldiagnose gebeurt door een multidisciplinair team dat voor u klaar staat. Dit team bestaat uit urologen, radiologen, verpleegkundig specialisten en een medisch secretariaat. U kunt binnen een week na de verwijzing terecht voor een uitgebreid consult. Op de dag van het consult kunt u het volgende verwachten:  

• Allereerst gaat u langs de radioloog voor een echografisch onderzoek van de urinewegen 
• Vervolgens ziet u de uroloog. Deze  vraagt naar uw klachten, medische voorgeschiedenis en medicijngebruik. 
• U zal gevraagd worden een plas op te vangen voor cellenonderzoek  onder de microscoop. (urine cytologisch onderzoek door patholoog anatoom) 

Aansluitend volgt een kijkonderzoek van de blaas. (cystoscopie) Vooraf wordt bij de man een verdovende gel in de plasbuis gebracht. Met een dunne scoop wordt de blaas geïnspecteerd. Bij mannen wordt ook de doorgang door de prostaat en plasbuis beoordeeld.  Tijdens het kijkonderzoek wordt ook een lichamelijk onderzoek uitgevoerd. Bij mannen wordt een rectaal toucher gedaan. Dit houdt in dat de uroloog met de vinger via de endeldarm (anus) voelt of de prostaat afwijkingen vertoont. Indien er een afwijking in de blaas gezien wordt, of er twijfel is over de oorsprong van het bloedverlies, kan bij vrouwen een vaginaal toucher nodig zijn. Dit houdt in de dat de uroloog met de vinger via de vagina voelt of er inwendige afwijkingen zijn. Het kijkonderzoek van de blaas tezamen met het lichamelijk onderzoek duurt ongeveer 20 minuten en is vrijwel niet pijnlijk. 

Tijdens uw consult met de uroloog krijgt u de uitslag van de echografie, van het lichamelijk onderzoek en van het kijkonderzoek van de blaas. Hiermee zal duidelijk zijn of er blaaskanker vermoed wordt, of niet.  Soms is een aanvullend CT-onderzoek noodzakelijk. Dit wordt dan met u besproken en op korte termijn afgesproken. 

Indien er een afwijking in de blaas gezien is, zal middels een kleine operatie op korte termijn weefsel uit de blaas afgenomen moeten worden. Dit gebeurt onder goede verdoving (narcose of ruggenprik). De patholoog anatoom onderzoekt het weefsel. Bij poliklinische controle binnen 14 dagen na deze ingreep wordt de diagnose met u besproken. 

• Het is goed mogelijk dat u vragen hebt aan de uroloog. Schrijft u deze op, zodat u ze niet vergeet. 
• Neem een recente medicatielijst mee, zodat de uroloog precies weet welke medicijnen u gebruikt. 

Blaaskanker is een relatief veelvoorkomende vorm van kanker.  Het is de vierde meest voorkomende tumor bij mannen en de achtste bij vrouwen. 

Bij blaaskanker wordt onderscheid gemaakt tussen oppervlakkige vormen (ca 70% van de gevallen) en in de blaasspier groeiende vormen. Een oppervlakkige vorm kan soms veranderen in een in de spier groeiende vorm. Met goede controles wordt dit op tijd gezien. 

Het meest voorkomende symptoom is pijnloos bloedplassen. In uitzonderlijke gevallen is het enige symptoom een sterke / overmatige aandrang om te plassen, of bekken/blaaspijn. 

Veruit de belangrijkste risicofactor is roken.  

Behandeling 

Als bij u blaaskanker is vastgesteld zal er een passend behandelplan voor u opgesteld worden. Bij oppervlakkige vormen van blaaskanker zal de uroloog dit doen. In het geval van in de blaasspier groeiende afwijking, of bij verder gevorderde ziekte worden door een team van urologen, medisch oncologen en radiotherapeuten de behandelopties bepaald. Een uiteindelijke keuze voor behandeling zal altijd in overleg met u plaats vinden.

Het reeds bij diagnose genoemde weefselonderzoek onder narcose van de  blaas is in feite de eerste vorm van behandeling.  De medische term is TUR-blaastumor. Dit betekent dat met een elektrisch mesje of bioptie-tang weefsel uit de blaas weggenomen wordt. Bij het vermoeden op een oppervlakkige vorm van blaaskanker zal meestal een aanvullende chemo-blaasspoeling gegeven worden binnen 24 uur na de ingreep. Het middel wordt niet opgenomen in de bloedbaan en u heeft hier dus geen bijwerkingen van te verwachten. Het is bekend dat zo’n spoeling zorgt voor iets minder terugkeer van oppervlakkige blaaskanker. De uitslag van het weefselonderzoek, zo nodig in combinatie met een aanvullende CT-scan zal duidelijk maken wat voor vorm van blaaskanker u heeft en hoe de uitgebreidheid  is. Dit bepaalt of deze ingreep om tot een diagnose te komen ook meteen volstaat als behandeling of dat een aanvullende behandeling moet volgen. Hieronder volgt een overzicht van de meest waarschijnlijke behandelmogelijkheden van de belangrijkste categorieën. 

Laag risico, oppervlakkige blaaskanker 

Geen aanvullende behandeling nodig, wel blijft u onder controle met kijkonderzoeken van de blaas. 

Matig risico, oppervlakkige blaaskanker 

Naast de controles met kijkonderzoeken van de blaas, worden aanvullende chemotherapeutische blaasspoelingen van de blaas geadviseerd. 

Hoog risico, oppervlakkige blaaskanker 

Een tweede weefselafname op de operatiekamer (TUR-blaastumor) wordt geadviseerd voor of na aanvullende immunotherapeutische blaasspoelingen. Hiernaast vinden controles plaats met kijkonderzoeken van de blaas. 

In de spier groeiende blaaskanker, zonder aanwijzingen voor uitzaaiingen 

Alle hieronder genoemde  behandelingen zijn gericht op genezing van de blaaskanker. 

• Operatie: Totale blaasverwijdering met verwijderen lymfklieren en  aanleg van een andere urineopvang. Afhankelijk van de situatie en het geslacht zal prostaat of baarmoeder met eierstokken mogelijk ook verwijderd moeten worden. 

Afhankelijk van de uitgebreidheid van de blaaskanker en uw medische voorgeschiedenis zal gekozen worden voor een robot geassisteerde operatie (DaVinci Xi) of een klassieke “open chirurgische” benadering. 

Afhankelijk van uw situatie zal met u besproken worden voor welke urineopvang u in aanmerking kunt komen. De volgende technieken worden in het LUMC aangeboden: 

• Urinestoma (Bricker) Dit betreft een incontinent urinestoma in de rechteronderbuik, met een urine-opvangzakje. Het is de simpelste vorm, die derhalve ook de minste complicaties kent. 
• Aanleg nieuwe “blaas” van dunne darm (neoblaas) Hierbij wordt een reservoir van darm gemaakt en aangesloten op de plasbuis. Een deel van de patiënten kan dit reservoir uiteindelijk legen door met de buik te persen. Een ander deel zal altijd moeten zelf katheteriseren om het reservoir te legen. Soms zijn er problemen van zo’n reservoir, zoals urineweginfecties, urineverlies of stoornissen in de nierfunctie en zoutenbalans in het bloed. 
• Aanleg van reservoir van dikke en dunne darm (Indiana pouch) Dit reservoir wordt aangesloten op een katheteriseerbaar buisje via de navel. De mogelijke problemen van dit reservoir zijn vergelijkbaar met die van de Hautmann-neoblaas. 
• Uitwendige bestraling 
• Gecombineerde bestraling en chemotherapie 

Lokaal doorgegroeide en/of beperkt uitgezaaide blaaskanker 

In het geval van lokaal doorgegroeide blaaskanker of bij uitzaaiingen in lymfklieren dicht bij de blaas, zal chemotherapie overwogen worden om de afwijkingen zo klein mogelijk te maken. Vervolgens is vaak een in opzet genezende operatie mogelijk, waarbij een totale blaasverwijdering met verwijderen van de lymfklieren plaats vindt. 

Uitgezaaide blaaskanker 

Uitgebreid uitgezaaid blaaskanker is niet te genezen. Uitgebreid houdt in dit geval in: meer dan enkele klieren, of uitzaaiingen in andere organen. Er bestaat remmende chemotherapie en immunotherapie. Ook kan bij klachten van de blaas een mildere vorm van bestraling gegeven worden, gericht op klachtenverlichting. Mogelijk vinden dergelijke behandelingen plaats via clinical trials. (zie eerste tab-blad “onze zorg”). 

Alle onderdelen van de behandeling kunnen ingrijpend zijn. Daarom is het goed als u zich oriënteert. Wat houdt de ziekte in? Wat zijn de behandelmogelijkheden? U kunt erover lezen en praten met uw familie en vrienden. Vragen kunt u altijd stellen in het gesprek met uw behandelaar. Of u kunt bellen met de polikliniek Urologie, tel. 071 - 526 23 04. 

Het is moeilijk om vast te stellen of iemand echt genezen is. Ook na een behandeling die gericht is op genezing kan de ziekte nog terugkomen. Meestal gebeurt dit binnen 5 jaar. 

Bij oppervlakkige vormen van blaaskanker is het risico op terugkomen van de ziekte in 5 jaar gemiddeld genomen 55%. Bij terugkomst van oppervlakkige blaaskanker kan u gewoon weer zoals boven beschreven behandeld worden, met wederom kans op genezing. 

Bij in de spier groeiende blaaskanker is de kans dat binnen 5 jaar de ziekte terugkeert in gunstige gevallen 20%. 

Het LUMC is niet alleen een centrum van geavanceerde medische zorg, maar ook van geavanceerd medisch onderzoek. Ook naar blaaskanker doen wij regelmatig wetenschappelijk onderzoek. Als patiënt kunt u vrijwillig hieraan deelnemen. Uw uroloog vraagt u mogelijk om mee te doen. Tijdens het spreekuur beoordeelt hij of zij dan of u voldoet aan de voorwaarden. U krijgt een informatiefolder mee en een toestemmingsformulier.  

Kennis over blaaskanker kan alleen maar groeien als patiënten deelnemen aan onderzoek. Het LUMC stelt het zeer op prijs als u hiertoe bereid bent. 

Nazorg 

Na uw behandeling voor blaaskanker kunt u te maken krijgen met verschillende vormen van nazorg. Dit is afhankelijk van het type behandeling dat u hebt ondergaan. Indien u verwezen bent vanuit één van de samenwerkende ziekenhuizen voor behandeling van blaaskanker, zal u na enkele eerste controles in het LUMC,op termijn weer de controles via uw eigen uroloog in het verwijzende ziekenhuis krijgen. 

Het krijgen van kanker en het ondergaan van een behandeling kan ingrijpend zijn. De oncologisch maatschappelijk werkers van het LUMC kunnen u helpen zaken rondom de ziekte en behandeling te verwerken. 

Na een operatie 

Na een operatie blijft u onder controle op de polikliniek urologie. U ziet de uroloog zo vaak als nodig is. Indien u een stoma heeft gekregen, wordt u ook gecontroleerd door de stomaverpleegkundige. Indien nodig kan ook een beroep gedaan worden op een incontinentieverpleegkundige of bekkenbodemfysiotherapeut. 

Na bestraling 

Na uitwendige bestraling krijgt u een oproep voor een controleafspraak bij afwisselend de uroloog en de radiotherapeut in het LUMC. Dit is gewoonlijk 3 tot 6 weken na de laatste bestraling. Op dat moment zijn de acute bijwerkingen van de bestraling meestal grotendeels voorbij. Uw radiotherapeut bekijkt samen met de uroloog wat het effect van de behandeling is. Zij vragen of u last hebt van bijwerkingen en bespreken met u het plan voor verdere controles. 

Na chemotherapie 

U wordt zo vaak als nodig gezien door de medisch oncoloog. 

Een behandeling voor blaaskanker brengt soms bijwerkingen met zich mee. Sommige verwacht, andere onverwacht. Let goed op bijwerkingen en bespreek ze met uw arts. Ook is het goed als u alert bent op zaken als pijn, koorts en zwellingen. 

Mochten zich problemen voordoen, dan kunt u dit aangeven bij nacontroles, of eerder als ze urgent zijn.

Bel dan met:

• De polikliniek Urologie (na urologische ingrepen): 071 - 526 23 04 (maandag t/m donderdag bereikbaar van 8.00-12.30 uur en 13.30-15.00 uur, vrijdag van 8.00-11.30 uur); 
• De polikliniek Radiotherapie (na bestraling): 071 - 526 19 90 (dagelijks van 8.30-15.00 uur). 
• De polikliniek Medische Oncologie (na chemotherapie). 

Behandelteam 

Drs. E.J. van Gennep 

Uroloog 

Dr. A. Postema 

Uroloog 

Dr. G. Kleinjan 

Uroloog 

Dr. R.F.M. Bevers 

Uroloog 

Dr. H.W. Elzevier 

Uroloog 

Drs. J.I.M. van Uhm 

Prof. dr. M.T.M. Kummeling 

Uroloog 

Afdelingshoofd Urologie 

Dr. M. Donker 

Radiotherapeut-oncoloog 

Dr. R. Altink 

Radiotherapeut-oncoloog 

Dr. A.D.G. Krol 

Radiotherapeut-oncoloog 

Dr. T. van der Hulle 

Klinisch oncoloog 

Drs. S.A.C. Luelmo 

Klinisch oncoloog

Research 

Blaaskanker is een relatief veel  voorkomende vorm van kanker in Nederland. Juist daarom is grondig onderzoek naar deze aandoening belangrijk. De specialisten van het LUMC doen wetenschappelijk onderzoek naar betere methoden om blaaskanker op te sporen en te behandelen. We slaan daarbij de handen ineen met nationale en internationale instituten.  

Patiëntgebonden onderzoek 

Veel van het onderzoek dat we doen naar blaaskanker kunnen we alleen maar verrichten als patiënten zelf deelnemen. We stellen het daarom zeer op prijs als u hiertoe bereid bent. 

Als patiënt hebt u er ook profijt van dat bij ons de nieuwste geneesmiddelen worden getest. Als de standaardmedicijnen bij u onvoldoende werken, heeft een experimenteel middel mogelijk meer effect. Deze middelen worden in studieverband aangeboden.  

Als uw situatie zich ervoor leent en u voldoet aan de criteria, kunt u meedoen met deze zogeheten clinical trials. U kunt uw arts ernaar vragen, maar het behandelteam zal ook zelf de behandelmogelijkheden met u bespreken. 

Onderzoek in het lab 

In het LUMC doen we voortdurend onderzoek naar betere onderzoeksmethoden en behandelingen van blaaskanker. Dit onderzoek wordt voor een belangrijk deel in het laboratorium verricht in samenwerking met andere Europese en Nederlandse medische centra.  

Onze onderzoekers publiceren regelmatig in toonaangevende medische tijdschriften. Bekijk een lijst met publicaties van de afdeling urologie. (https://www.lumc.nl/org/urologie/research/985349/) 

Onderzoek naar blaaskanker binnen de profileringsgebieden 

Binnen het LUMC werken onderzoekers met verschillende specialismen samen in zogenaamde profileringsgebieden. De verschillende expertises versterken elkaar en samen komen we tot nieuwe invalshoeken. Het onderzoek naar blaaskanker maakt deel uit van de volgende profileringsgebieden: Cancer Pathogenesis and Therapy en Biomedical Imaging. 

Waar doen we momenteel onderzoek naar? 

Op dit moment lopen er verschillende onderzoeken naar blaaskanker in het LUMC. We doen onderzoek naar welke type scans optimale informatie geven over aanwezigheid eventuele uitzaaiingen voorafgaand aan operatieve behandeling van blaascarcinoom, tevens is in studieverband immunotherapeutische behandeling (anti-PD-L1) mogelijk bij uitgezaaide blaaskanker. Verder participeert het LUMC in de URICA trial, waarbij onderzocht wordt of een urinetest de kijkonderzoeken van de blaas kan vervangen als controlemiddel. Tevens zijn er verschillende basaal wetenschappelijke onderzoekslijnen. 

Wetenschappelijk onderzoek naar blaaskanker 

Het LUMC is niet alleen een centrum van zorg, maar ook een onderzoekscentrum. Aan de hand van wetenschappelijk onderzoek proberen we mensen met blaaskanker  steeds beter te helpen. Zo doen we onderzoek naar betere onderzoeksmethoden en behandelingen van blaaskanker. Ook onderzoeken we de gevolgen van de oncologische behandeling. Dit onderzoek wordt voor een belangrijk deel in het laboratorium verricht in samenwerking met andere Nederlandse en Europese centra. Daarnaast doen wij patiëntgebonden onderzoek. Resultaten uit het laboratorium worden gebruikt bij de behandeling van patiënten. 

Steun ons onderzoek 

Het onderzoek dat de afdeling Urologie doet naar blaaskanker kost veel geld. Een deel daarvan kan het LUMC zelf bijdragen, maar voor een groot deel zijn we afhankelijk van fondsen en giften. Om onderzoek te kunnen blijven doen vragen wij uw financiële ondersteuning. Iedere donatie, zowel klein als groot, is zeer welkom (links Bontius stichting doelfonds urologie).

Handige links 

http://www.allesoverurologie.nl/

www.kwfkankerbestrijding.nl

www.nfk.nl

www.stomavereniging.nl

www.stomaofneoblaas.nl

EEN AANTAL VRAGEN