Geschiedenis en ontwikkeling van orgaantransplantatie

Eerste niertransplantatie in LUMC

De eerste succesvolle niertransplantatie vond in 1954 plaats in de Amerikaanse stad Boston. In Nederland was de eerste transplantatie in 1966: in het Academisch Ziekenhuis Leiden stond een moeder een nier af aan haar zoon. Sindsdien vonden er in Leiden vele succesvolle niertransplantaties plaats met nieren van zowel levende als overleden donoren. Inmiddels hebben onze artsen meer dan 4000 niertransplantaties verricht.

Levertransplantatie

Sinds 1992 is Leiden een centrum voor levertransplantatie en leverziekten, maar de eerste levertransplantatie vond er al in 1966 plaats. Het was de allereerste van Nederland. Inmiddels hebben onze artsen meer dan 750 levertransplantaties verricht. De resultaten op het gebied van patiëntoverleving liggen boven het gemiddelde van Eurotransplant: de overleving na één jaar ligt boven de negentig procent en na vijf jaar rond tachtig procent.

Alvleeskliertransplantatie (pancreas)

Bij type I diabetes zijn de eilandjes van Langerhans, die insuline produceren, vernietigd door het eigen afweersysteem. Diabetes mellitus kan soms leiden tot nierfalen. Vanaf 1984 worden er in Nederland transplantaties van de alvleesklier (pancreas) uitgevoerd bij patiënten met diabetes mellitus type I. In de meeste gevallen gebeurt dit als gecombineerde nier-alvleeskliertransplantatie. Leiden is uitgegroeid tot een belangrijk expertisecentrum op het gebied van (nier-)alvleeskliertransplantaties nu er inmiddels al meer dan 400 ingrepen zijn gedaan.

Eilandjestransplantatie

Waar vroeger een hele alvleesklier werd getransplanteerd bij patiënten met type 1 diabetes, is het nu ook mogelijk om alleen de eilandjes van Langerhans te isoleren uit een donoralvleesklier en deze daarna te transplanteren. Dit is een veel minder ingrijpende behandeling. In Nederland voert alleen het LUMC deze transplantatie uit. De eerste vond plaats in 2007.

Ontdekking van de weefseltyperingen

Het HLA-laboratorium typeert al patiënten en donoren sinds de Leidse pionier Prof. Dr. J. van Rood (1926-2017) aan de wieg stond van de ontdekking van HLA in de jaren '50. Zie ook https://issuu.com/lumc-leiden/docs/lm1704_totaal/30 ¹

De conventionele methode voor het bepalen van HLA, op serologie gebaseerd, is gedurende de laatste jaren grotendeels vervangen door moleculaire technieken. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het DNA van het te typeren individu. We screenen patiënten die in aanmerking komen voor een transplantatie ook op de aanwezigheid van antistoffen tegen HLA-antigenen. De aanwezigheid van antistoffen gericht tegen de HLA-antigenen van een potentiële donor is een risicofactor of soms zelfs een contra-indicatie voor transplantatie.

Transplantatie in de toekomst

We kijken niet alleen naar het verleden en heden, ook de toekomst van transplantaties houdt ons bij het Leids Universitair Medisch Centrum erg bezig. We doen intensief onderzoek naar baanbrekende behandeltechnieken, zoals het kweken van een nier met lichaamseigen stamcellen en het ontwikkelen van insulineproducerende cellen uit stamcellen. Ook op het gebied van machinale perfusie van donororganen vindt innovatief onderzoek plaats. Wetenschappers onderzoeken methoden om de schade aan donororganen te beperken. Of om de kwaliteit van organen beter te beoordelen en zelfs te verbeteren. Zo ontwikkelen zij bijvoorbeeld methoden om donorlevers voor transplantatie te ontvetten en zo geschikt te maken voor transplantatie.