Wat is Hemodialysebehandeling?

Gaat uw nierfunctie achteruit, dan worden afvalstoffen en een te veel aan vocht niet meer uitgescheiden in de urine. Dieet en medicamenten kunnen een korte of lange periode helpen, maar uiteindelijk dient het lichaam ontdaan te worden van de afvalstoffen en het vocht. De verwijdering van vocht en deze stoffen, wordt gedaan door middel van de hemodialysebehandeling.

Voor het uitvoeren van de behandeling is een directe verbinding met een bloedbaan nodig. Het bloed wordt via een dialysemachine door een kunstnier gepompt. Hier komt het bloed in contact met dialyse vloeistof, dit wordt het dialysaat genoemd. Het bloed en het dialysaat zijn gescheiden door een half doorlaatbaar membraan. Dit membraan laat de afvalstoffen en het water door, maar cel elementen en eiwitten bijvoorbeeld niet.

Op deze manier worden de afvalstoffen in het bloed en het te veel aan vocht, door middel van de kunstnier, met het dialysaat weggespoeld.

Een hemodialysebehandeling moet meerdere uren per week plaatsvinden, bijvoorbeeld 3 keer per week gedurende 4 uur. Afspraken over de duur van de dialyse worden gemaakt aan de hand van uw laboratoriumuitslagen.

Waarom doen we dit onderzoek/deze behandeling?

De ophoping van afvalstoffen in uw lichaam kan leiden tot verschillende klachten. Denk hierbij aan een verminderde eetlust, gewichtsverlies, jeuk, tintelingen, pijn of gevoelloosheid in de armen en/of benen en algehele lusteloosheid. Er kunnen ook afvalstoffen ophopen waarvan u geen klachten heeft, maar die wel gevaar kunnen opleveren voor de functie van het hart, de functie van de bijschildklieren of de kwaliteit van de botten.

Wat gaat er vooraf aan het onderzoek of de behandeling?

Toegang tot de vaatbaan 

Hemodialyse vereist een goede toegang tot de vaatbaan. Dit kan een shunt zijn of een dialysekatheter.

Een shunt wordt door de chirurg aangelegd, bij voorkeur in de onderarm. Deze variant vaattoegang is meestal niet direct bruikbaar, maar na een aantal weken is deze klaar om aangeprikt te worden. Dit wordt de rijping van de shunt genoemd. 

Omdat de shunt moet rijpen wordt de shunt, bij voorkeur, dan ook ruim voor de start van de hemodialyse aangelegd. Als er bij de start van de dialyse geen bruikbare shunt aanwezig is, of als een shunt niet bruikbaar is door stolling of infectie, zal er een tijdelijke toegang tot de bloedvaten aangelegd moeten worden via een dialysekatheter.

Een dialysecatheter is een kunststof infuusslang die onder plaatselijke verdoving in een grote ader wordt ingebracht. 

Voor meer informatie over de toegangen tot de vaatbaan kunt u terecht bij de verpleegkundigen. De folder ‘Toegang tot de vaatbaan’ is zowel op de afdeling te verkrijgen, of online te lezen op de LUMC website.

Uw dialysevoorschrift 

Hemodialyse start op voorschrift van uw dialysearts. Het voorschrift betreft onder andere:

• De samenstelling van de dialysevloeistof.
• De hoeveelheid bloed verdunnende middelen die nodig zijn tijdens de hemodialyse (dit om te voorkomen dat het bloed stolt in het dialysesysteem).
• Het type hemodialysebehandeling.
• De duur van de behandeling.

Het dialysevoorschrift is afhankelijk van de onderstaande factoren:

• De mate waarin uw eigen nieren nog werkzaam zijn; De restfunctie. Deze wordt bepaald aan de hand van uw bloeduitslagen, de hoeveelheid urine die u eventueel nog produceert en de hoeveelheid afvalstoffen in de urine.
• De hoeveelheid vocht die per dialyse onttrokken moet worden.
• De mate waarin de afvalstoffen uit uw lichaam worden verwijderd met de behandeling.

Het dialysevoorschrift kan in de loop van de tijd regelmatig aangepast worden.

Een belangrijk onderdeel van het dialysevoorschrift is het streefgewicht of drooggewicht. Het streefgewicht wordt door de arts bepaald tijdens de eerste weken na de start van de hemodialysebehandeling. Het streefgewicht is het gewicht waarbij het lichaam de juiste hoeveelheid vocht bevat. Bij te weinig vocht in uw lichaam is het mogelijk dat u een lage bloeddruk heeft en duizelig bent bij het opstaan. Teveel vocht daarentegen is ook niet wenselijk, dit omdat het kan leiden tot benauwdheid, hoge bloeddruk en tot overbelasting en vergroting van het hart, met als gevolg een vermindering van de hartfunctie.

Voor de dialyse 

Voor het aansluiten aan de hemodialysemachine moet u zichzelf op de afdeling wegen. Daarna wordt uw bloeddruk gemeten. De gewichtstoename tussen twee dialysedagen, bestaat meestal uit overtollig vocht dat tijdens de behandeling wordt verwijderd.

De dialyseverpleegkundige stelt de hoeveelheid te onttrekken vocht vast. Hiervoor worden de volgende maatstaven gehanteerd:

• Uw huidige gewicht.
• Het streefgewicht.
• De hoeveelheid vocht die u tijdens de dialyse tot u neemt.
• De hoeveelheid vocht die u tijdens de dialyse door ons krijgt toegediend.
• De bloeddruk.

Het aansluiten aan de hemodialysemachine duurt ongeveer 20 minuten. Tijdens het aan- en afsluiten wordt het bezoek verzocht in de wachtkamer te wachten.

Hoe gaat het onderzoek / de behandeling in zijn werk?

Aansluittijden 

De normale aansluittijden zijn van maandag tot en met zaterdag:

• In de ochtend tussen 08.00 uur en 10.00 uur.
• In de middag tussen 14.30 uur en 16.00 uur.

Op zondag worden alleen spoedgevallen behandeld.

De aansluittijden zijn door de organisatie van de Dialyse afdeling bepaald. U krijgt een vast dagenschema met vaste aansluittijden toegewezen op basis van beschikbaarheid en dialysebehoefte. Uiteraard wordt er zoveel mogelijk rekening gehouden met uw persoonlijke voorkeur.

Het kan voorkomen dat er soms geschoven wordt met dialysetijden en -dagen. Dit kan in overleg met de dag coördinator en/of teamleider op de afdeling.

Thuisdialyse 

Naast de beschikbare vormen in het ziekenhuis, bestaat er de mogelijkheid om de dialysebehandeling thuis uit te voeren met behulp van de partner of specialistische thuiszorg.

Dit is een mogelijkheid na een aantal maanden stabiele dialyses op de afdeling. Ook dient u een goed functionerende vaattoegang te hebben. Daarna gaat u voor een aantal weken in training. Wilt u meer informatie over de thuishemodialyse dan kunt u dit met uw arts of verpleegkundige bespreken.

Tijdens de dialyse 

Het artsenbezoek en de consultaties van de diëtisten en maatschappelijk werker zijn tijdens de hemodialysebehandeling op zaal gepland. Er is altijd de mogelijkheid om een afspraak te maken buiten de dialysetijden.

Tijdens de hemodialyse komen de verpleegkundigen minimaal één keer per uur bij u langs om te vragen hoe het met u gaat, de instellingen van de machine te controleren en om uw bloeddruk/polsslag te controleren.

Tijdens de dialyse worden onder andere koffie en thee geserveerd. Wanneer u zelf iets te drinken meeneemt van thuis om te gebruiken tijdens de dialyse, meldt dit dan voor aanvang van de behandeling aan de verpleegkundige. Dit zodat de verpleegkundige hiermee rekening kan houden bij  het instellen van de machine, voor wat betreft de hoeveelheid vochtonttrekking.

Tijdens de dialyse wordt ook een kleine maaltijd aangeboden, dit hangt af van het dialyse moment en de afspraken met uw diëtist.

De dialysestoelen zijn comfortabel, maar vier uur stilliggen duurt lang. Daarom zijn er de volgende faciliteiten;

• Bij ieder dialysestation is een TV beschikbaar. U kunt hier met een hoofdtelefoon (op te vragen bij de verpleegkundige) gebruik van maken. 
• Er is een mogelijkheid een eigen laptop, dvd-speler etc. mee te nemen. Draadloos internet is voor patiënten beschikbaar.
• Er zijn tijdschriften in de wachtkamer die u mee naar binnen mag nemen 
• U kunt ook tijdens de behandeling werken aan uw conditie. Wij beschikken over fitnessligfietsen, die u in de dialysestoel kunt gebruiken.
• Mobiel telefoneren is toegestaan op de afdeling, mits dit niet storend is voor de andere patiënten. Mocht u geen mobiele telefoon hebben en u moet dringend bellen dan is er een draadloze telefoon aanwezig. Binnen Nederland kunt u hiermee gratis bellen.

Bezoek is mogelijk in beperkte mate. In overleg met de dag coördinator is het mogelijk maximaal twee bezoekers te ontvangen. Tijdens momenten van drukte en aan- en afsluiten zal geen bezoek worden ontvangen.

Na de dialyse 

Wanneer uw dialysebehandeling is voltooid, wordt u afgekoppeld van de machine.

Heeft u een katheter, dan wordt aan het einde van de dialyse een antistollingsmiddel in de katheter gebracht om stolselvorming in de katheter te voorkomen. Dit kan een vreemde smaak in de mond geven.

Heeft u een shunt, dan worden de dialysenaalden verwijderd. De prikgaatjes van de dialysenaalden kunnen door u zelf worden afgedrukt. Als dit echt niet lukt kan er gebruik worden gemaakt van een afdrukbandje.

Na het afdrukken wordt er gecontroleerd op nabloeden en vervolgens wordt de shunt verbonden. Het verband kan na 2 uur weer verwijderd worden. 

Tot slot wordt uw bloeddruk gemeten en uw gewicht gecontroleerd.

Het ondergaan van hemodialyse is vaak belastend voor het lichaam. Sommige patiënten ondergaan de behandeling zonder problemen en hebben geen klachten. Anderen voelen zich minder goed en hebben na de behandeling een zogenaamde dialysekater.

De klachten daarbij zijn hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid en moeheid. De dialysekater verdwijnt geleidelijk wanneer men rust neemt bij thuiskomst.

Welke specifieke nazorg kunnen wij bieden?

Standaard controles 

Maandelijks wordt bloedonderzoek bij u verricht. Het bloed wordt uit de dialysenaalden of uit de dialysemachine gehaald, waardoor u niet extra geprikt hoeft te worden.

Het bloedgehalte, het gehalte van afvalstoffen (ureum, kreatine), kalium, kalk en fosfaat en de werking van de bijschildklieren worden bepaald. Daarnaast wordt bekeken of er voldoende afvalstoffen zijn verwijderd met de dialysebehandeling. Dien de arts extra controles wil doen, kunnen er vaker bloedafnames worden verricht. Wanneer er bloed vanuit een ander specialisme moet worden afgenomen, bijvoorbeeld omdat u geopereerd moet worden, kunt u de desbetreffende arts vragen of dit tijdens de dialysebehandeling gedaan mag worden.

Indien uw nieren enigszins functioneren dan wordt tegelijkertijd met de maandelijkse bloedcontrole bekeken hoeveel restfunctie uw nieren nog hebben. U wordt gevraagd om urine gedurende 24 uur te verzamelen. Om shuntproblemen (zoals vernauwingen) vroegtijdig op te sporen wordt ongeveer zes keer per jaar de bloeddoorstroming van de dialyseshunt gemeten. Dit vindt plaats door een meetapparatuur op de dialyselijnen te plaatsen, de zogenaamde shuntflowmeting.

Jaarlijks wordt een algemeen lichamelijk onderzoek bij u verricht; tevens wordt routinematig bij u een ECG (hartfilmpje) een longfoto en een echo-onderzoek van het hart uitgevoerd.

Bij patiënten die mogelijk in aanmerking komen voor een niertransplantatie zal één keer in de drie maanden extra buisjes bloed afgenomen worden. Eurotransplant, de organisatie die donornieren toewijst aan geschikte ontvangers, beschikt hierdoor over recente bloedmonsters om te testen of een eventuele donornier bij een bepaalde ontvanger past.

Uw actieve betrokkenheid bij de behandeling 

Na verloop van tijd kunt u, als u dat wenst en voor dien mogelijk, zelf actief betrokken worden bij uw behandeling. Dit betekent dat u de hemodialysemachine zelf opbouwt met het extracorporale systeem (lijnen en kunstnier) en instelt. U wordt hierin getraind en begeleid door de dialyseverpleegkundige.

Verder is het belangrijk dat u zelf goed op de hoogte bent van de normale eigenschappen van de shunt. U kunt thuis dagelijks de shunt controleren op veranderingen door deze te bekijken, te voelen en tegen uw oor te leggen. Door tijdig in te grijpen bij veranderingen kan de shunt vaak nog behouden blijven. Met deze actieve betrokkenheid bij de behandeling, krijgt u meer kennis, inzicht en zeggenschap in de wijze waarop u dialyseert.

Aandachtspunten bij de dialysebehandeling 

Controle van het calcium en fosfaat stofwisseling is belangrijk voor de kwaliteit van uw botten. Het is vaak nodig om hiervoor extra medicijnen te gebruiken. Dialyse patiënten hebben een verhoogd risico op het ontstaan van aderverkalking. Het is daarom belangrijk om het cholesterol en vetgehalte van uw bloed regelmatig te controleren. Als dit te hoog is zal de diëtiste beoordelen of aanpassing van uw voeding in uw geval zinvol is. Soms is het nodig medicijnen hiervoor te gebruiken. 

Belangrijk is de controle van het kaliumgehalte in uw bloed. Bij verminderde nierfunctie kan het lichaam onvoldoende kalium uitscheiden. Een verhoogd kaliumgehalte kan snel optredende nadelige effecten hebben op het hart. Om deze reden is vaak een kaliumbeperking in het dieet nodig, soms aangevuld met kaliumbindende medicijnen (Resonium®).

Uw behandelend arts zal ook regelmatig nagaan of er sprake is van bloedarmoede. De bloedvorming wordt gestimuleerd door een hormoon, erytropoetine (EPO), wat door de nier geproduceerd wordt. Bij afnemende nierfunctie kan de productie van EPO afnemen met als gevolg het optreden van bloedarmoede. In dat geval kan het hormoon door middel van onderhuidse injecties toegediend worden, zodat het bloedgehalte weer op peil komt.

Tijdens dialyse kunnen bepaalde vitamines uit het lichaam verloren gaan. Hiervoor krijgt u vitaminecapsules voorgeschreven. Indien dit nog niet poliklinisch gebeurd is, zal u bij aanvang van de dialyse starten met vaccinatie tegen hepatitis B.

Personen betrokken bij uw behandeling

Het dialyseteam bestaat uit behandelend dialyseartsen, een verpleegkundig specialist, twee teamleiders, dialyseverpleegkundigen, leerling-dialyseverpleegkundigen, diëtisten, maatschappelijk werkers, dialyseassistenten, keukenassistente, een kwaliteitscoördinator, technici en secretaresses.

Behandelend dialyseartsen

In het LUMC worden internisten, onder supervisie van de chef de clinique, opgeleid tot nefroloog. Zij lopen hierbij stage op de Dialyse afdeling. U zult daarom na verloop van tijd weer een andere behandelende arts krijgen. De arts en de verpleegkundig specialist zijn samen verantwoordelijk voor uw medisch behandelplan.

Voor de totale behandeling op de Dialyse afdeling draagt het medisch hoofd van de afdeling de eindverantwoordelijkheid.

De verpleegkundig specialist

Naast de arts is er een verpleegkundig specialist op de afdeling werkzaam. Deze zal ook wekelijks bij u langs komen.

Tijdens de visite kunt u met de arts of de verpleegkundig specialist en de verpleegkundige uw medische en/of sociaal-maatschappelijke situatie bespreken. Zo worden bijvoorbeeld de bloeduitslagen besproken wanneer ze eventueel afwijkend zijn en wat voor consequenties dit met zich mee brengt. De medicatie of de dialysebehandeling zal dan bijvoorbeeld aangepast worden. Tijdens de visite is er gelegenheid tot het stellen van vragen.

Artsenbezoek tijdens de dialysebehandeling

Uw behandelend dialysearts loopt regelmatig samen met de verpleegkundig specialist visite op de afdeling. Daarnaast houdt de medische staf maandelijks een grondig overleg over alle gegevens van dialysepatiënten. Recepten die u nodig heeft kunt u op de visite dag meekrijgen. Wij verzoeken u daarom vriendelijk om op deze dagen de medicatielijst van thuis mee te nemen. Bij afwezigheid van uw behandelend arts zal een dienstdoende internist voor spoedeisende klachten de zaak waarnemen.

Diëtist

Het gebruik van een juist dieet is van groot belang. Na de start van de dialyse zal de diëtist u hierom met regelmaat komen bezoeken en/of telefonisch contact houden.

De diëtist zal letten op de samenstelling van uw voeding, zoals de hoeveelheid energie, eiwit en mineralen (o.a. zout, kalium en fosfaat). Tevens zal zij, indien u een vochtbeperking heeft, adviezen geven over hoe u het beste om kan gaan met de vochtbeperking.

De diëtist bekijkt met regelmaat de uitslagen van de bloed- en urine uitslagen voor het bijstellen van de adviezen. Dit met als doel uw voedingstoestand te bewaken en de behandeling te ondersteunen.

De diëtist vormt hiermee een onderdeel van de totale behandeling en zal u hierom met regelmaat bezoeken.

Mocht u zelf contact willen opnemen met de diëtist dan kunt u contact opnemen via het secretariaat 071 - 526 3040.

Maatschappelijk werker

De maatschappelijke werker kan u en/of uw directe sociale omgeving begeleiden met betrekking tot de gevolgen die de nierziekte kan hebben, zowel voor u persoonlijk als in sociaal, maatschappelijk en materieel opzicht. Indien de arts, verpleegkundige of uzelf het noodzakelijk vindt zal de maatschappelijk werker u op de afdeling bezoeken.

Patiënt gericht verplegen

U krijgt als patiënt gedurende een half jaar één of twee vaste verpleegkundige(n) aangewezen, die als eerste verantwoordelijke dient voor de zorg die u van ons ontvangt. Dit is uw eerste contactpersoon met wie u vragen, klachten en/of problemen over onder andere de dialysebehandeling, onderzoeken, de organisatie van de afdeling of persoonlijke kwesties kunt bespreken.

Uw vaste verpleegkundige houdt overzicht over uw hele zorgproces en zal u vertegenwoordigen tijdens het zogenaamde multidisciplinaire overleg (MDO). Om onze afdeling in uw en ons belang beter te laten functioneren, wordt u aan het einde van elke halfjaarlijkse periode gevraagd  naar uw mening over de verpleegkundige zorg. Soms wordt er ook een (anonieme) enquête gehouden onder patiënten.

Multidisciplinaire Overleg (MDO)

Het MDO is er op gericht om u een zo optimaal mogelijke zorg aan te bieden. Dit overleg vindt een aantal keer per jaar plaats. Hierbij is uw behandelend arts, de verpleegkundig specialist,  diëtiste, maatschappelijk werker en de vaste dialyseverpleegkundige aanwezig.

In het overleg worden onder andere uw wensen en opmerkingen ten aanzien van de behandeling besproken. Evenals medische-, verpleegkundige-, sociale- of dieetproblemen, waar wij extra aandacht aan moeten schenken om uw behandeling in alle opzichten zo goed mogelijk te laten verlopen. De behandeling wordt aan de hand van deze bespreking bijgestuurd indien dit nodig is. Afhankelijk van het onderwerp brengt de arts of uw vaste dialyseverpleegkundige u het verslag uit van het MDO.

Het secretariaat

Voor de volgende zaken kan u direct bij de medewerkers van het secretariaat terecht;

• Het aanvragen van de machtiging voor het taxivervoer bij uw verzekeringsmaatschappij.
• Het aanmeldformulier parkeerkorting tarief.
• Voor, in dringende gevallen, wijzigen van poliafspraken. Beter is om dit zelf te regelen op een voor u geschikte datum.
• Voor het versturen van de medische gegevens naar uw vakantiedialysecentrum.
  Wij attenderen u daarvoor op tijd contact op te nemen met het vakantiedialysecentrum van uw keuze.

Aan welke studies kan je meedoen?

Gevraagd voor medisch wetenschappelijk onderzoek 

In het LUMC doen hulpverleners ook medisch-wetenschappelijk onderzoek. 

Het is mogelijk dat uw behandelend arts u benadert om mee te werken aan een wetenschappelijk onderzoek. In dat geval zult u uitgebreide mondelinge en schriftelijke informatie ontvangen over het medisch wetenschappelijk onderzoek. Uw medewerking aan het onderzoek is geheel vrijwillig. Bovendien kunt u nadat u uw toestemming gegeven hebt, altijd op uw beslissing terugkomen. Als u besluit niet mee te doen, heeft dat geen gevolgen voor uw behandeling of de relatie met uw arts.

Meer informatie hierover vindt u in de brochure ‘Gevraagd voor medisch-wetenschappelijk onderzoek’.

Contactgegevens van de betrokken poliklinieken

Hemodialyse LUMC (HD) 

Adres 

Dialyse afdeling - locatie J8-P 

Routenummer 685 

Albinusdreef 2 

2333 ZA, Leiden 

Openingstijden en bereikbaarheid 

De algemene Dialyse afdeling is open van maandag tot en met zaterdag, van 

07.30 uur tot 22.00 uur. 

De afdeling is telefonisch bereikbaar onder nummer 071 - 526 1960 of per mail op adres hdplanning@lumc.nl. 

De deuren naar de afdeling zijn open van 

07.00 uur tot 18.00 uur. 

Buiten deze tijden wordt de deur open gedaan via een beloproep. 

Thuisdialyse 

Peritoneaal dialyse (PD) 

De Peritoneale Dialyse afdeling is telefonisch bereikbaar onder nummer 071 - 529 9202 van 07.45 uur tot 15.30 of per mail op adres pd@lumc.nl. 

Thuis Hemodialyse (THD) 

De Thuis Hemodialyse afdeling is bereikbaar per mail op adres thd@lumc.nl. 

Hemodialyse Katwijk 

Adres 

De Wilbert 

Overrijn 7
2223 ER, Katwijk aan zee 

Openingstijden en bereikbaarheid 

De dependance locatie is open op maandag, woensdag en vrijdag, van 07.00 uur tot 20.00 uur. 

De afdeling is telefonisch bereikbaar onder nummer 071 - 526 0532 of per mail op adres dialysekatwijk@lumc.nl. 

Dialyse gerelateerde klachten 

Buiten eerdergenoemde tijden is een dienstdoende internist voor spoedeisende klachten oproepbaar via de afdeling Spoedeisende Hulp onder nummer 

071 - 526 9111. 

Niet-dialyse gerelateerde klachten 

U dient contact op te nemen met uw huisarts. Deze kan desgewenst contact opnemen met de dienstdoende internist via de Spoedeisende Hulp van het LUMC. 

Website 

https://www.lumc.nl/over-het-lumc/afdelingen/nierziekten/.

Links 

• Nierpatiëntenvereniging van het LUMC:
  www.diavaria.nl
• Nierpatiëntenvereniging Nederland:
  www.nvn.nl
• De Nierstichting Nederland:
  www.nierstichting.nl