Wat is Hemodialysebehandeling?

Gaat uw nierfunctie achteruit, dan worden afvalstoffen en een te veel aan vocht niet meer uitgescheiden in de urine. Dieet en medicamenten kunnen een korte of lange periode helpen, maar uiteindelijk dient het lichaam ontdaan te worden van de afvalstoffen en het vocht. De hemodialysebehandeling zorgt voor de verwijdering van afvalstoffen en het te veel aan vocht. 

Hier is een directe verbinding met een bloedbaan voor nodig. Het bloed wordt via een dialysemachine door een kunstnier gepompt. Hier komt het bloed in contact met dialyse vloeistof, het zogenaamde dialysaat. Het bloed en het dialysaat zijn gescheiden door een halfdoorlaatbaar membraan die de afvalstoffen en het water doorlaten, maar celelementen en eiwitten bijvoorbeeld niet. 

Op deze manier worden de afvalstoffen in het bloed en het te veel aan vocht met het dialysaat via de kunstnier verwijderd. 

Een dergelijke hemodialysebehandeling moet vele uren per week plaatsvinden, bijvoorbeeld 3 keer per week gedurende 4 uur. Afspraken over de duur van de dialyse worden gemaakt aan de hand van uw laboratoriumuitslagen.

Waarom doen we dit onderzoek/deze behandeling?

De ophoping van afvalstoffen in uw lichaam kan leiden tot verschillende klachten als verminderde eetlust, gewichtsverlies, jeuk, tintelingen, pijn of gevoelloosheid in de armen of benen en algehele lusteloosheid. Er kunnen zich echter ook afvalstoffen ophopen waarvan u geen klachten heeft, maar die wel gevaar kunnen opleveren voor de functie van het hart, de functie van de bijschildklieren of de kwaliteit van de botten.   

Wat gaat er vooraf aan het onderzoek of de behandeling?

Toegang tot de vaatbaan 

Hemodialyse vereist een goede toegang tot de vaatbaan. Dit kan een shunt zijn of een dialysecatheter. Een shunt wordt door de chirurg aangelegd, bij voorkeur in de onderarm. Deze vaattoegang is meestal na een aantal weken bruikbaar om aangeprikt te worden. 

De shunt wordt, bij voorkeur, aangelegd ruim voor de start van de hemodialyse.  Als er bij de start van de dialyse geen bruikbare shunt aanwezig is, of als een shunt niet bruikbaar is door stolling of infectie, zal er een tijdelijke toegang tot de bloedvaten aangelegd moeten worden via een dialysecatheter. Een dialysecatheter, is een kunststof infuusslang die onder plaatselijke verdoving in een grote ader wordt ingebracht.  

Voor meer informatie over de verzorging van de shunt kunt u terecht bij de verpleegkundigen. De folder Toegang tot de vaatbaan is tevens op de afdeling op te vragen. 

Uw dialysevoorschrift 

Het starten van de hemodialyse geschiedt op voorschrift van uw dialysearts. Het voorschrift betreft onder andere:

• De samenstelling van de dialysevloeistof 
• De hoeveelheid bloedverdunnende middelen die nodig zijn tijdens de hemodialyse (dit is om te voorkomen dat het bloed stolt in het dialysesysteem) 
• Het type hemodialysebehandeling 
• De duur van de behandeling

Het dialysevoorschrift is afhankelijk van de onderstaande factoren: 

• De mate waarin uw eigen nieren nog werkzaam zijn: de restfunctie. Deze wordt bepaald aan de hand van uw bloeduitslagen, de hoeveelheid urine die u eventueel nog produceert en de hoeveelheid afvalstoffen in de urine 
• De hoeveelheid vocht die per dialyse onttrokken moet worden 
• De mate waarin de afvalstoffen uit uw lichaam worden verwijderd met de behandeling 
• Het dialysevoorschrift kan in de loop van de tijd regelmatig aangepast worden 

Een belangrijk onderdeel van het dialysevoorschrift is het streefgewicht of drooggewicht, dat door de arts is bepaald tijdens de eerste weken na de start van de hemodialysebehandeling. Het streefgewicht is het gewicht waarbij het lichaam de juiste hoeveelheid vocht bevat. Bij te weinig vocht in uw lichaam, is het mogelijk dat u een lage bloeddruk heeft en duizelig bent bij het opstaan. Uw lichaam mag zeker ook niet teveel vocht bevatten, omdat dit kan leiden tot benauwdheid, hoge bloeddruk en tot overbelasting en vergroting van het hart, met als gevolg een vermindering van de hartfunctie.   

Voor de dialyse 

Voor het aansluiten aan de hemodialysemachine moet u zichzelf op de afdeling wegen. Daarna wordt uw bloeddruk gemeten. De gewichtstoename tussen twee dialysedagen, bestaat meestal uit overtollig vocht dat tijdens de behandeling wordt verwijderd.  

De dialyseverpleegkundige stelt de hoeveelheid te onttrekken vocht vast. Zij hanteert hiervoor een aantal maatstaven:

• Uw huidige gewicht 
• Het streefgewicht 
• De hoeveelheid vocht die u tijdens de dialyse tot u neemt 
• De hoeveelheid vocht die u tijdens de dialyse door ons krijgt toegediend 
• De bloeddruk

De verpleegkundige is ongeveer 20 minuten bezig om u aan te sluiten aan de hemodialysemachine. Tijdens het aan- en afsluiten wordt het bezoek verzocht in de wachtkamer te wachten.

Hoe gaat het onderzoek / de behandeling in zijn werk?

Aansluittijden 

De normale aansluittijden van patiënten aan de dialysemachines zijn van maandag tot en met zaterdag:

• In de ochtend tussen 08.00 uur en 10.00 uur 
• In de middag tussen 14.30 uur en 16.00 uur

Op zondag behandelen we alleen spoedgevallen.   

De aansluittijden zijn door de organisatie van de Dialyse afdeling bepaald. U krijgt een vast dagenschema met vaste aansluittijden toegewezen op basis van beschikbaarheid. Uiteraard wordt er zoveel mogelijk rekening gehouden met uw persoonlijke voorkeur. Bij uitzondering kan er ook wel eens geschoven worden met dialysetijden en dialysedagen. Dit kan in overleg met de dagcoördinator op de Dialyse afdeling.  

Nachtdialyse 

Wij bieden ook de mogelijkheid aan van een nachtelijke hemodialysebehandeling. Patiënten worden tussen 22.15 uur en 23.00 uur aangesloten en dialyseren dan tot de volgende ochtend. Tijdens de hemodialysebehandeling slapen de patiënten in een bed op de Dialyse afdeling. Aan de nachtdialysebehandeling zijn voorwaarden verbonden. Indien u belangstelling heeft voor nachtdialysebehandeling dan kunt u dit met uw arts of verpleegkundige bespreken. 

Thuisdialyse 

Naast deze vormen bestaat er de mogelijkheid om de dialysebehandeling thuis te doen met behulp van de partner of een dialyse-assistent thuis. U moet dan eerst een aantal maanden stabiele dialyses hebben gehad bij ons op het Niercentrum. Ook dient u een goed functionerende vaattoegang te hebben. Daarna gaat u voor een aantal weken in training. Wilt u meer informatie over de thuishemodialyse dan kunt u dit met uw arts of verpleegkundige bespreken.  

Tijdens de dialyse 

Het artsenbezoek en de consultaties van de diëtisten en maatschappelijk werker zijn tijdens de hemodialysebehandeling op zaal gepland. Er is altijd de mogelijkheid om een afspraak te maken buiten de dialysetijden. U kunt dan in een spreekkamer uw vragen bespreken.  

Tijdens de hemodialyse komen de verpleegkundigen minimaal één keer per uur bij u langs om te vragen hoe het met u gaat en om de instellingen van de machine en uw bloeddruk en polsslag te controleren.  

U kunt een maaltijd bestellen voor tijdens de hemodialysebehandeling. Afhankelijk van het tijdstip waarop u dialyseert wordt het ontbijt, een broodmaaltijd met een warm hapje of een warme maaltijd geserveerd. Tijdens de dialyse worden onder andere koffie en thee geserveerd. Wanneer u zelf iets te drinken meeneemt van thuis om te gebruiken tijdens de dialyse, meldt dit dan voor aanvang van de behandeling aan de verpleegkundige., zodat de verpleegkundige hiermee rekening kan houden bij  het instellen van de machine, voor wat betreft de hoeveelheid vochtonttrekking. 

De dialysestoelen zijn comfortabel, maar vier uur stilliggen duurt lang. Daarom zijn er de volgende faciliteiten;

• Bij ieder dialysestation is een TV beschikbaar. U kunt hier met een hoofdtelefoon naar luisteren. Deze kunt u bij de verpleegkundige opvragen. 
• Er is een mogelijkheid een eigen laptop, dvd-speler etc. mee te nemen. Draadloos internet is voor patiënten beschikbaar. 
• Er zijn tijdschriften in de wachtkamer die u mee naar binnen mag nemen 
• U kunt ook tijdens de behandeling werken aan uw conditie. Wij beschikken over fitnessligfietsen, die u in de dialysestoel kunt gebruiken. 
• Mobiel telefoneren is toegestaan op de afdeling. Mocht u geen mobiel hebben en u moet dringend bellen dan is er een draadloze telefoon aanwezig. Binnen Nederland kunt u hiermee gratis bellen.

U kunt in beperkte mate bezoek ontvangen. Maximaal 2 personen per patiënt. Tijdens het aan- en afsluiten wordt het bezoek verzocht in de wachtkamer plaats te nemen. Bezoektijden zijn tussen 09.30 uur en 11.30 uur en in de middag tussen 16.00 uur en 18.00 uur.  

Na de dialyse 

U wordt van de dialysemachine afgekoppeld, wanneer de tijd van de behandeling verstreken is. Wanneer u dialyseert met een catheter, wordt aan het einde van de dialyse een antistollingsmiddel in de catheter gebracht om stolselvorming in de catheter te voorkomen. Soms geeft dit een vreemde smaak in de mond. 

Bij een shunt worden de dialysenaalden verwijderd. De prikgaatjes van de dialysenaalden kunnen door u zelf worden afgedrukt. Als dit echt niet lukt, zal de verpleegkundige of de dialyse assistent u helpen. Ook kan er gebruik worden gemaakt van een afdrukbandje. Na het afdrukken wordt er gecontroleerd op nabloeden en vervolgens wordt de shunt verbonden. Het verband kan na enkele uren verwijderd worden. 

Tot slot wordt uw bloeddruk gemeten en uw gewicht gecontroleerd. 

Het ondergaan van hemodialyse is vaak belastend voor het lichaam. Sommige patiënten ondergaan de behandeling zonder problemen en hebben geen klachten. Anderen voelen zich minder goed en hebben na de behandeling een zogenaamde dialysekater. De klachten daarbij zijn hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid en moeheid. De dialysekater verdwijnt geleidelijk wanneer men rust neemt bij thuiskomst.   

Welke specifieke nazorg kunnen wij bieden?

Standaard controles 

Maandelijks wordt bloedonderzoek bij u verricht. Het bloed wordt uit de dialysenaalden of uit de dialysemachine gehaald. U hoeft hiervoor niet extra geprikt te worden. Het bloedgehalte, het gehalte van afvalstoffen (ureum, kreatinine), kalium, kalk en fosfaat en de werking van de bijschildklieren worden bepaald. Daarnaast wordt bekeken of er voldoende afvalstoffen zijn verwijderd met de dialysebehandeling. Wanneer de arts extra controles wil doen, kunnen er vaker bloedafnames worden verricht. Wanneer er bloed vanuit een ander specialisme moet worden afgenomen, bijvoorbeeld omdat u geopereerd moet worden, kunt u de desbetreffende arts vragen of dit tijdens de dialysebehandeling gedaan mag worden.   

Indien uw nieren enigszins functioneren dan wordt tegelijkertijd met de maandelijkse bloedcontrole bekeken hoeveel restfunctie uw nieren nog hebben. U wordt gevraagd om urine gedurende 24 uur te verzamelen. Om shuntproblemen (zoals vernauwingen) vroegtijdig op te sporen wordt ongeveer 6 keer per jaar de bloeddoorstroming van de dialyseshunt gemeten. Dit vindt plaats door een meetapparatuur op de dialyselijnen te plaatsen, de zogenaamde shuntflowmeting. 

Jaarlijks wordt een algemeen lichamelijk onderzoek bij u verricht; tevens wordt routinematig bij u een ECG (hartfilmpje) een longfoto en een echo-onderzoek van het hart uitgevoerd.   

Bij patiënten die mogelijk in aanmerking komen voor een niertransplantatie zal 1 keer in de 3 maanden extra buisjes bloed afgenomen worden. Eurotransplant, de organisatie die donornieren toewijst aan geschikte ontvangers, beschikt hierdoor over recente bloedmonsters om te testen of een eventuele donornier bij een bepaalde ontvanger past.   

Uw actieve betrokkenheid bij de behandeling 

Na verloop van tijd kunt u, wanneer u dat wenst en voor zover als mogelijk, zelf actief betrokken worden bij uw behandeling. Dit betekent dat u de hemodialysemachine zelf opbouwt met het extracorporele systeem (lijnen en kunstnier) en instelt. U wordt hierin getraind en begeleid door de dialyseverpleegkundige. 

Tevens is het belangrijk dat u zelf goed op de hoogte bent van de normale eigenschappen van de shunt. U kunt thuis dagelijks de shunt controleren op veranderingen door deze te bekijken, te voelen en tegen uw oor te leggen. Door tijdig in te grijpen bij veranderingen kan de shunt vaak nog behouden blijven. Met deze actieve betrokkenheid bij de behandeling, krijgt u meer kennis, inzicht en zeggenschap in de wijze waarop u dialyseert.  

Aandachtspunten bij de dialysebehandeling 

Controle van het calcium en fosfaat stofwisseling. Dit is belangrijk voor de kwaliteit van uw botten. Het is vaak nodig om hiervoor extra medicijnen te gebruiken. Dialyse patiënten hebben een verhoogd risico op het ontstaan van aderverkalking. Het is daarom belangrijk om het cholesterol en vetgehalte van uw bloed regelmatig te controleren. Als dit te hoog is zal de diëtiste beoordelen of aanpassing van uw voeding in uw geval zinvol is. Soms is het nodig medicijnen hiervoor te gebruiken.  

Belangrijk is de controle van het kaliumgehalte in uw bloed. Bij verminderde nierfunctie kan het lichaam onvoldoende kalium uitscheiden. Een verhoogd kaliumgehalte kan snel optredende nadelige effecten hebben op het hart. Om deze reden is vaak een kaliumbeperking in het dieet nodig, soms aangevuld met kaliumbindende medicijnen (Resonium®).   

Uw behandelend arts zal ook regelmatig nagaan of er sprake is van bloedarmoede. De bloedvorming wordt gestimuleerd door een hormoon, erytropoetine (EPO), wat door de nier geproduceerd wordt. Bij afnemende nierfunctie kan de productie van EPO afnemen met als gevolg het optreden van bloedarmoede. In dat geval kan het hormoon door middel van onderhuidse injecties toegediend worden, zodat het bloedgehalte weer op peil komt.  

Tijdens dialyse kunnen bepaalde vitamines uit het lichaam verloren gaan. Hiervoor krijgt u vitaminecapsules voorgeschreven. Indien dit nog niet poliklinisch gebeurd is, zal u bij aanvang van de dialyse starten met vaccinatie tegen hepatitis B.

Personen betrokken bij uw behandeling 

Het dialyseteam bestaat uit behandelend dialyseartsen, een verpleegkundig specialist, twee teamleiders, dialyseverpleegkundigen, leerling-dialyseverpleegkundigen, diëtisten, maatschappelijk werkers, dialyseassistenten, keukenassistente, technici en secretaresses. 

Behandelend dialyseartsen 

In het LUMC worden internisten, onder supervisie van de chef de clinique, opgeleid tot nefroloog. Zij lopen hierbij stage op de Dialyse afdeling. U zult daarom na verloop van tijd weer een andere behandelende arts krijgen. De arts en de verpleegkundig specialist zijn samen verantwoordelijk voor uw medisch behandelplan. 

Voor de totale behandeling op de Dialyse afdeling draagt het medisch hoofd van de afdeling de eindverantwoordelijkheid.   

De verpleegkundig specialist 

Naast de arts is er een verpleegkundig specialist op de afdeling werkzaam. Deze zal ook wekelijks bij u langs komen. 

Tijdens de visite kunt u met de arts of de verpleegkundig specialist en de verpleegkundige uw medische en/of sociaal-maatschappelijke situatie bespreken.  Zo worden bijvoorbeeld de bloeduitslagen besproken wanneer ze eventueel afwijkend zijn en wat voor consequenties dit met zich mee brengt. De medicatie of de dialysebehandeling zal dan bijvoorbeeld aangepast worden. Tijdens de visite is er gelegenheid tot het stellen van vragen.   

Artsenbezoek tijdens de dialysebehandeling 

Uw behandelend dialysearts loopt regelmatig samen met de verpleegkundig specialist visite op de afdeling. Daarnaast houdt de medische staf maandelijks een grondig overleg over alle gegevens van dialysepatiënten. Recepten die u nodig heeft kunt u op de visitedag meekrijgen. Wij verzoeken u daarom vriendelijk om op deze dagen de medicatielijst van thuis mee te nemen. Bij afwezigheid van uw behandelend arts zal een dienstdoende internist voor spoedeisende klachten de zaak waarnemen.  

Diëtiste 

Het gebruik van een juist dieet is van groot belang. De diëtiste zal letten op de samenstelling van uw voeding, zoals de hoeveelheid mineralen (natrium, kalium, fosfaat) en de hoeveelheid eiwit en energie. Tevens kan zij u adviezen geven over hoe het beste om te gaan met de vochtbeperking. Zij zal u bezoeken indien de arts, verpleegkundige of uzelf het noodzakelijk vindt. Na verwijzing zal zij binnen 3 weken  tijdens de dialyse bij u langskomen. Ook is het mogelijk een telefonisch consult op maandag, dinsdag en woensdag af te spreken onder nummer 071 – 526 3764.   

Maatschappelijk werker 

De maatschappelijke werker kan u en/of uw directe sociale omgeving begeleiden met betrekking tot de gevolgen die de nierziekte kan hebben, zowel voor u persoonlijk als in sociaal, maatschappelijk en materieel opzicht. Indien de arts, verpleegkundige of uzelf het noodzakelijk vindt zal de maatschappelijk werker u op de afdeling bezoeken.   

Patiënt gericht verplegen 

U krijgt als patiënt gedurende een half jaar één of twee vaste verpleegkundige(n) aangewezen, die als eerste verantwoordelijke dient voor de zorg die u van ons ontvangt. Dit is uw eerste contactpersoon met wie u vragen, klachten en/of problemen over onder andere de dialysebehandeling, onderzoeken, de organisatie van de afdeling of persoonlijke kwesties kunt bespreken.   

Uw vaste verpleegkundige houdt overzicht over uw hele zorgproces en zal u vertegenwoordigen tijdens het zogenaamde multidisciplinaire overleg. Om onze afdeling in uw en ons belang beter te laten functioneren, wordt u aan het einde van elke  halfjaarlijkse periode gevraagd  naar uw mening over de verpleegkundige zorg. Soms wordt er ook een (anonieme) enquete gehouden onder patiënten.   

Multidisciplinaire Overleg (MDO) 

Het MDO is er op gericht om u een zo optimaal mogelijke zorg aan te bieden. Dit overleg vindt een aantal keer per jaar plaats. Hierbij is uw behandelend arts, de verpleegkundig specialist,  diëtiste, maatschappelijk werker en de vaste dialyseverpleegkundige aanwezig. 

In het overleg worden onder andere uw wensen en opmerkingen ten aanzien van de behandeling besproken. Evenals medische, verpleegkundige, sociale of dieetproblemen, waar wij extra aandacht aan moeten schenken om uw behandeling in alle opzichten zo goed mogelijk te laten verlopen. De behandeling wordt aan de hand van deze bespreking bijgestuurd indien dit nodig is. Afhankelijk van het onderwerp brengt de arts of uw vaste dialyseverpleegkundige u het verslag uit van het MDO.  

Het secretariaat 

Voor de volgende zaken kan u direct bij de medewerkers van het secretariaat terecht; 

• Het aanvragen van het taxivervoer bij uw verzekeringsmaatschappij. 
• Het verkrijgen van het formulier om in aanmerking te komen voor een kortingskaart in de parkeergarage. Patiënten en/of familie die langer dan vier uur aaneengesloten in het LUMC moeten verblijven, kunnen hiervoor in aanmerking komen. Met het ingevulde formulier gaat u naar het Patiëntenservicebureau op de tweede etage. Hier kunt uw kortingskaart afhalen. 
• Voor - in dringende gevallen - wijzigen van poli-afspraken. Beter is om dit zelf te regelen op een voor u geschikte datum. 
• Voor het versturen van de medische gegevens naar uw vakantie-dialysecentrum. Wij attenderen u daarvoor op tijd contact op te nemen met het vakantie-dialysecentrum van uw keuze.  

Aan welke studies kan je meedoen?

Gevraagd voor medisch wetenschappelijk onderzoek 

In het LUMC doen hulpverleners ook medisch-wetenschappelijk onderzoek. 

Het is mogelijk dat uw behandelend arts u benadert om mee te werken aan een wetenschappelijk onderzoek. In dat geval zult u uitgebreide mondelinge en schriftelijke informatie ontvangen over het medisch-wetenschappelijk onderzoek. Uw medewerking aan het onderzoek is geheel vrijwillig. Bovendien kunt u nadat u uw toestemming gegeven hebt, altijd op uw beslissing terugkomen. Als u besluit niet mee te doen, heeft dat geen gevolgen voor uw behandeling of de relatie met uw arts. 

Meer informatie hierover vindt u in de brochure ‘Gevraagd voor medisch-wetenschappelijk onderzoek’.  

Contactgegevens van de betrokken poliklinieken

Bereikbaarheid

De Dialyse afdeling kunt u vinden op het Niercentrum. Dit is gevestigd in zone J8-P. De afdeling is geopend van maandag tot en met zaterdag van 07.30 uur tot 22.00 uur en is bereikbaar onder telefoonnummer 071 – 526 1960. De verpleegkundig specialist is via de mail bereikbaar: hd@lumc.nl.

Buiten bovengenoemde tijdstippen is er een dienstdoende internist voor spoedeisende klachten, die gerelateerd zijn aan de dialyse, oproepbaar via de afdeling Spoedeisende hulp onder nummer 071 – 526 2025.  

Voor niet-dialyse gerelateerde klachten kunt u contact opnemen met de dienstdoende huisarts. Deze kan desgewenst contact opnemen met de dienstdoende internist via de Spoedeisende hulp van het LUMC. Indien u op bovengenoemde telefoonnummers geen gehoor krijgt, kunt u ook contact opnemen met de LUMC telefooncentrale onder nummer 071 – 526 9111.

Handige links

Website 

Voor meer informatie over de afdeling en informatie wijzen we u graag naar de website van onze afdeling te bereiken via https://lumc.nl/over-het-lumc/afdelingen/nierziekten/

Voor meer informatie over de belangrijkste rechten en plichten in het LUMC kunt u de folder ‘Patiënt en hulpverlener’ opvragen bij het Patiëntenservicebureau of op de afdeling. Onderwerpen als toestemming, wilsverklaring, privacy, second opinion, medisch dossier en inzage recht komen in deze folder aan de orde.  

Vereniging Nierpatiënten LUMC 

Diavaria is de naam van de Vereniging Nierpatiënten LUMC. De vereniging behartigt de algemene belangen van nierpatiënten van het LUMC. Daarnaast organiseert Diavaria verschillende activiteiten, die het karakter van voorlichting en/of ontspanning hebben. 

Voor meer informatie verwijzen wij u graag naar de website van Diavaria: 

www.diavaria.nl

Uw actieve deelname in de vereniging wordt op prijs gesteld aangezien uw mening over de behandeling of organisatie een bijdrage kan leveren aan een betere zorgverlening. U kunt lid worden van de vereniging. Het lidmaatschapsformulier kunt u ophalen bij het secretariaat van onze Dialyse afdeling of deze downloaden via de website. Het ingevulde formulier kunt u inleveren op het secretariaat.