Zwangerschap buiten het lichaam: utopie of realiteit?

Medische hulp bij het laatste gedeelte van de zwangerschap

Hoewel het dragen van een kind in de baarmoeder en de daaraan verbonden bevalling natuurlijke processen zijn die bij alle zoogdieren (behalve de eierleggende zoogdieren zoals de mierenegel) voorkomen, gaat dit niet altijd zonder problemen. Een relatief veelvoorkomend probleem is zwangerschapsvergiftiging, met als belangrijkste klachten hoge bloeddruk, hartproblemen en te veel eiwit in de urine. Vreemd genoeg is de oorzaak van zwangerschapsvergiftiging onbekend. Daarnaast kan de baby te vroeg geboren worden, waardoor deze medische hulp behoeft. Een baby tussen de 24 en 37 weken wordt vaak in een couveuse geplaatst. Een baby geboren vóór deze periode is meestal niet levensvatbaar. Een van de problemen is dat de longen nog niet voldoende ontwikkeld zijn om de baby van voldoende zuurstof te voorzien.

Bij foetussen van schapen is het gelukt om de dieren vanaf een bepaald stadium tijdens de dracht in een met vloeistof gevulde zak te laten groeien. Daarbij werd de navelstreng gekoppeld aan een pomp en voorzien van zuurstof en voedingsstoffen. Op deze manier kon een schapenfoetus minstens 30 dagen in leven worden gehouden. Als dit bij mensen toegepast kan worden zou dit betekenen dat een nog langere periode van de zwangerschap buiten het lichaam kan verlopen.

Medische hulp bij het eerste gedeelte van de zwangerschap

Het eerste gedeelte van de zwangerschap, de bevruchting en eerste celdelingen van het embryo,  kan al buiten het lichaam verlopen middels de reageerbuisbevruchting (of in vitro fertilisatie, IVF). Dat was een grote doorbraak in 1978 en heeft geleid tot de geboorte van Louise Brown, nu pas 44 jaar en de eerste IVF-baby. In Nederland en veel andere landen is het verboden om IVF embryo’s langer dan 14 dagen buiten de baarmoeder in leven te houden. Een van de beweegredenen is dat na 14 dagen een embryo geen tweeling meer kan worden. Het embryo wordt op die leeftijd een individuele entiteit. In Nederland is dit kweeklimiet vastgelegd in de Embryowet. De periode van innesteling (tussen dag 9 en 14 dagen na de bevruchting) is de meest onbekende periode van de zwangerschap maar ook de periode waarin veel problemen kunnen ontstaan. Tijdens deze relatief korte periode, moeten zowel het embryo en de baarmoeder gereed zijn voor de innesteling en dat met elkaar afstemmen. Onderzoek tijdens deze periode kan belangrijke kennis opleveren om de kans op implantatie-falen of herhaalde miskramen te verminderen. We weten veel te weinig over de baarmoeder en wat belangrijk is voor de innesteling. Bovendien is de innesteling net iets anders bij iedere diersoort. Hoewel er bijvoorbeeld veel bekend is over innesteling bij muizen kan die kennis niet zomaar vertaald worden naar mensen.

Hoe zou ectogenese er in de praktijk uit kunnen zien?

Met wat fantasie kan dit een draagbare couveuse zijn, die als een soort omgekeerde rugzak aan de buik gedragen kan worden om contact tussen moeder en foetus te ontwikkelen. Ectogenese en het medicaliseren van de zwangerschap als geheel heeft veel donkere kanten, maar er zijn ook voordelen. Geen kans op zwangerschapsvergiftiging, een mooie kans voor vrouwen die om medische redenen geen baarmoeder meer hebben, of wegens hun baan geen tijd hebben om zwanger te zijn, of waarbij een dikke buik gewoon in de weg zit. En wat te denken van gedeeld zwangerschap, waarbij beide ouders het kind om en om kunnen dragen? Leuk om over te fantaseren, maar voorlopig zijn er duidelijke grenzen aan de kweekperiode van menselijk embryo’s buiten de baarmoeder.

Dr. Susana M. Chuva de Sousa Lopes, afdeling Anatomie en Embryologie, LUMC
Dr. Bernard A.J. Roelen, Faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht