Zes talentvolle LUMC-onderzoekers ontvangen prestigieuze Veni-beurs

De persoonsgebonden wetenschappelijke beurs is onderdeel van het NWO-talentenprogramma en richt zich op onderzoekers die recent gepromoveerd zijn. Met de beurs, ter waarde van maximaal €320.000, kunnen de laureaten de komende drie jaar hun eigen onderzoeksideeën verder ontwikkelen. Meer daarover lees je verderop in dit artikel.

Decaan Marlies Reinders: "Namens het LUMC wil ik onze onderzoekers van harte feliciteren met deze prestigieuze Veni-beurs. Het is een erkenning van hun talent en ambitie. Wij zijn trots op deze onderzoekers en kijken uit naar de impact die hun werk zal hebben. Ik wens alle laureaten veel succes bij de uitvoering van hun plannen!"

Trouwen in de juiste familie

Niels van den Berg gaat onderzoek doen naar de uitwisseling van sociaaleconomische hulpbronnen (zoals inkomen, opleiding en vermogen) en leefstijl tussen familieleden, en hoe deze uitwisselingen bijdragen aan het ontstaan van chronische ziekten later in het leven. De focus ligt daarbij op partners, vooral in families waarin meerdere leden gezond oud worden, en op hoe hun gedeelde hulpbronnen en leefstijlkeuzes hun eigen gezondheid en de gezondheid van hun kinderen beïnvloeden. Partners lijken namelijk vaak op elkaar in hoe gezond ze zijn. Dat komt bijvoorbeeld doordat ze profiteren van elkaars sociaaleconomische hulpbronnen, elkaars gedrag overnemen, of omdat ze een partner kiezen die op hen lijkt. Hoe dit precies werkt, weten we niet. Daar is nog weinig onderzoek naar gedaan. Van den Berg wil daar verandering in brengen door familienetwerken, sociaaleconomische, genetische en gedragsgegevens samen te analyseren. Zo kan hij levenslopen en effecten tussen generaties onderzoeken en beter onderscheid maken tussen oorzaak en gevolg.

Verschil in vaccinreacties achterhalen

Vaccins trainen afweercellen om ons te beschermen tegen infecties. Toch reageren afweercellen bij sommige mensen minder goed op vaccins, wat leidt tot minder bescherming tegen infecties. Wat veroorzaakt deze variatie in mensen? Dit project onderzoekt of stromale cellen, weinig bestudeerde niet-afweercellen die ondersteunend zijn voor de afweercellen, hierin een cruciale rol spelen. Door verschillen in stromale cellen te bestuderen bij mensen met sterke of zwakke vaccinreacties, wil Mariateresa Coppola ontdekken hoe we deze cellen kunnen 'coachen' om afweerreacties te verbeteren. Deze kennis kan helpen bij de ontwikkeling van vaccins die voor iedereen effectief zijn.

Ernstig hersenletsel persoonsgericht behandelen

Mensen met ernstig hersenletsel moeten soms geopereerd worden. Maar de effectiviteit van zo'n operatie verschilt. Bovendien zijn er risico's. Thomas van Essen gaat onderzoeken welke patiënten met een hersenbloeding baat hebben bij een operatie en wie beter zonder operatie behandeld kunnen worden. Ook wil hij kijken welke patiënten een drukmeter in de hersenen (een apparaat dat de druk in het hoofd meet) nodig hebben. Hiervoor zal hij gebruikmaken van studies uit Europa, China, India, Amerika en Engeland. Daarnaast zal hij nieuwe manieren ontwikkelen om gegevens goed te kunnen analyseren. Zo kunnen artsen beter kiezen welke behandeling past bij elke patiënt. Het onderzoek moet artsen wereldwijd helpen om mensen met deze verschrikkelijke aandoening beter te behandelen.

Ontsteking bij hersenziekte CAA beter begrijpen

Bij de hersenziekte cerebrale amyloïde angiopathie (CAA) hopen schadelijke eiwitten zich op in de bloedvaten van de hersenen. Dit kan beroertes en dementie veroorzaken. Soms ontstaat er ook een heftige ontsteking, die zorgt voor extra schade, zoals zwelling en lekkende of gescheurde bloedvaten. Ellis van Etten onderzoekt hoe deze ontsteking precies schade veroorzaakt. Door patiëntgegevens te onderzoeken, speciale hersenscans te gebruiken en behandelingen te testen, hoopt zij betere manieren te vinden om ouderen met deze ziekte te helpen en hun risico op beroertes en dementie te verkleinen.

Reactie op medicijnen voorspellen

Elke patiënt reageert anders op medicatie. Dit verschil wordt onder anderen veroorzaakt door genetische factoren, de combinatie aan geneesmiddelen die gebruikt wordt, leeftijd en geslacht. Op dit moment worden al deze factoren los meegenomen om beste behandeling met behulp van geneesmiddelen voor een patiënt te bepalen. In dit project zal Maaike van der Lee een model ontwikkelen dat alle factoren gebruikt om de reactie op een bepaald geneesmiddel te voorspellen. Het uiteindelijke doel is om te begrijpen wat de rol van elke losse factor is in de reactie op geneesmiddelen. Ook wil zij kunnen voorspellen wat de kans is dat een patiënt bijwerkingen zal krijgen.

MRI toegankelijker maken

Een MRI-scan geeft veel informatie, maar voor patiënten ook beperkt toegankelijk door onder meer de locatie, prijs en lange scan- en wachttijd. Een MRI-scan is vaak pas mogelijk na doorverwijzing naar een medisch specialist in het ziekenhuis. Een MRI-scanner met een zwakkere magneet (0.6 Tesla) moet dit probleem grotendeels oplossen. Martijn Nagtegaal zal een methode ontwikkelen om in korte tijd mogelijke hersenafwijkingen uit te sluiten. Hij maakt hiervoor gebruik van een techniek die verschillende weefsels in de hersenen zichtbaar maakt en onderliggende eigenschappen meet. Deze techniek kan hij ook gebruiken om scans automatisch te analyseren. Hierdoor moet het in de toekomst mogelijk zijn om een MRI-scan bij de huisarts te laten maken. Zo wordt MRI toegankelijker, neemt de diagnosetijd af en dalen de kosten voor de gezondheidszorg.

Ontwikkeling als zelfstandig onderzoeker

Deze financiering is onderdeel van het NWO-talentenprogramma Veni Vidi Vici, waarbij de Veni-subsidie* is bedoeld om wetenschappelijk innovatief onderzoek te financieren en hiermee onderzoekers de mogelijkheid te geven zich verder te ontwikkelen als zelfstandige onderzoekers. In totaal zijn dit jaar 200 Veni-beurzen toegekend. Meer informatie over de subsidies is te vinden op de website van de NWO.

* Het domein van zorgonderzoek en medische wetenschappen wordt uitgevoerd door ZonMw.