Seksualiteit bij kanker
Deze informatie is opgesteld door de afdeling Hematologie.
Klachten in het algemeen tijdens / na chemotherapie
Verminderde aanmaak van hormonen met als gevolg verminderde vruchtbaarheid / infertiliteit
Chemotherapie kan invloed hebben op de ovaria en testikels, waardoor er minder
hormonen aangemaakt worden. Aantasting van de vruchtbaarheid is afhankelijk van leeftijd,
algemene gezondheid, soort en dosering van de chemotherapie. Infertiliteit kan tijdelijk of permanent van aard zijn.
Verminderde libido door verminderde aanmaak van hormonen, lichamelijke veranderingen (haarverlies, vermagering, huiduitslag, etc.), psychische veranderingen of klachten (verlies van zelfvertrouwen, stress, angst, onzekerheid, depressie) en somatische klachten (misselijkheid, braken, vermoeidheid).
Verandering aan de gevoelszenuwen met als gevolg pijn bij aanraking of doof gevoel.
Chemotherapie die platinum bevatten (bijvoorbeeld Cisplatine), hebben als bijwerking neuropathie. Deze middelen kunnen invloed hebben op de zenuwen, waardoor strelen of gestreeld worden minder prettig kan zijn.
Verandering aan de gevoelszenuwen met als gevolg moeilijker opgewonden raken en tot orgasme komen.
Klachten bij mannen tijdens / na chemotherapie
Verandering aan de gevoelszenuwen met als gevolg erectiestoornissen.
Door minder gevoeligheid kan het lastiger zijn om een erectie te behouden.
Klachten bij vrouwen tijdens / na chemotherapie
Verminderde aanmaak van hormonen met als gevolg droge slijmvliezen.
Chemotherapie kan slijmvliescellen aantasten die zich in de wand van de vagina bevinden. Hierdoor kan de vagina dunner worden. De klachten die kunnen optreden zijn jeuk, verminderde vochtproductie, afscheiding en branderig/pijnlijk gevoel tijdens en/of na geslachtsgemeenschap.
- Verminderde aanmaak van hormonen met als gevolg onregelmatige menstruatie en/of vervroegde overgang.
Chemotherapie met een alkylerende werking kunnen de ovaria tijdelijk of blijvend beschadigen met als gevolg onvruchtbaarheid door minder of geen aanmaak van hormonen. De menstruatie kan onregelmatig worden of (tijdelijk) wegblijven
Cytostatica met bijbehorende bijwerkingen rondom seksualiteit
| Soorten chemotherapie | Bijwerkingen |
| Alkylerende middelen maken breuken in de DNA van de kankercellen, waardoor de cel niet verdubbeld kan worden. Deze verdubbeling is nodig om verder te groeien. Dit middel bindt zich aan de DNA van de kankercel met een molecuul genaamd alkylgroep. Cytostatica die hierbij horen zijn: Bendamustine, Busulfan, Chloorambucil, Cyclofosfamide, Dacarbazine, Ifosfamide, Lomustine, Melfalan, Procarbazine, Streptozocine, Temozolomide en Thiotepa. | - Onvruchtbaarheid - Droge slijmvliezen - Verminderde vochtproductie - Jeuk - Afscheiding - Pijn/branderig gevoel tijdens en/of na geslachtsgemeenschap. |
| Platinumbevattende middelen zijn cytostatica die platinum bevat. Net als alkylerende middelen kunnen deze middelen extra verbindingen veroorzaken in het DNA, waardoor het DNA niet kan verdubbelen en de celdeling niet tot stand komt. Cytostatica die hierbij horen zijn: Carboplatine, Cisplatine en Oxaliplatine. | - Neuropathie - Erectiestoornissen - Moeilijk opgewonden raken - Moeilijk tot orgasme te komen - Doof / onprettig gevoel bij aanraking. |
Maatregelen voor thuis / Handige tips voor patiënten
- U kunt gerust intiem zijn met uw partner tijdens en na chemotherapiebehandelingen.
- Vrouwen dienen een betrouwbare methode van anticonceptie te gebruiken tijdens chemotherapiebehandelingen om zwangerschap te voorkomen. Sommige chemotherapie kunnen schade toebrengen aan het sperma met als gevolg geboorteafwijkingen;
- Mannen dienen condoom te gebruiken tijdens chemotherapiebehandelingen, omdat er ook een klein hoeveelheid cytostatica in het sperma terecht kan komen. Er zijn een aantal chemotherapie die het aantal zaadcellen kunnen verminderen of invloed kunnen hebben op hun vermogen om te bewegen. Dit kan leiden tot onvruchtbaarheid;
- Maak gebruik van glijmiddel als er sprake is van droogheid en pijn tijdens het vrijen; Besteed echter ook voldoende tijd aan het goed seksueel opgewonden raken (vaak is langer de tijd nodig dan vóór de diagnose);
- Als u nog geen chemotherapie heeft gehad, vraag wat u kunt doen om zaad- of eicellen in te laten vriezen in geval van een kinderwens;
- Maak seksuele veranderingen en problemen bespreekbaar met uw partner, hematoloog, verpleegkundig specialist en/of verpleegkundige;
- Zoek zo nodig professionele hulp bij een seksuoloog.
Seksuoloog
Wanneer u doorverwezen wordt naar een seksuoloog, krijgt u voorafgaand de afspraak op dezelfde dag een poliafspraak bij de gynaecoloog of uroloog om lichamelijke problemen uit te sluiten. Een seksuoloog is een psycholoog of arts die gespecialiseerd is in problemen op het seksueel gebied. Aan de hand van de bevindingen tijdens de afspraken, wordt een plan gemaakt en krijgt u opdrachten en instructies mee naar huis om uit te voeren. U kunt met alle klachten op het seksueel gebied naar een seksuoloog (bijvoorbeeld orgasmeproblemen, erectieproblemen), maar ook als u seksualiteit anders ervaart door ziekte of (lichamelijke/psychische) beperkingen. Problemen in de relatie kunnen ook besproken worden. Vervolgafspraken worden naar behoefte gepland.
Vergoeding
Vanuit de basisverzekering wordt de seksuoloog sinds jaar 2014 niet meer vergoed. In aanvullende pakketten van een aantal zorgverzekeringen wordt seksuologische hulp wel vergoed.
Contactgegevens
Polikliniek Psychosomatische Gynaecologie en Seksuologie
Tel: 071-5268032 Gebouw 1, Albinusdreef 2, 2333 ZA Leiden
Polikliniek Hematologie (maandag t/m vrijdag van 9.00-16.30u)
Tel: 071-5263568
Verpleegafdeling Hematologie (avond, nacht en weekend)
Tel: 071-5263060
Websites voor zorgprofessionals
• www.seksindepraktijk.nl
Website voor patiënten
• www.kanker.nl