“Ook bij onverwacht overlijden willen we er écht zijn voor mensen”

Een hartstilstand, een ernstig ongeluk, een onverwachte medische complicatie: op de SEH komt overlijden vaak onverwacht. Nabestaanden hebben geen tijd gehad om zich voor te bereiden. Juist dan is het belangrijk om een plek te bieden waar mensen in rust afscheid kunnen nemen. De Heidekamer biedt die mogelijkheid. “Op zo’n moment staat de wereld even stil”, zegt physician assistant Bianca van den Berg. “Dan is het fijn als mensen samen kunnen zijn, in stilte, zonder haast of drukte. Voordat de overledene wordt meegenomen door de uitvaartondernemer of naar het mortuarium gaat.”

Een warme kamer buiten de hectiek

De Heidekamer ligt buiten de drukke zorgomgeving van de SEH. Er hangt een grote foto van een heideveld aan de muur, gemaakt door SEH-verpleegkundige Corné Ouwehand. De ruimte is sfeervol ingericht met stoelen, tafeltjes, schemerlampen, een kunstplant en een afscheidsbox. “Voorheen werd een traumakamer gebruikt voor afscheid, maar die ziet er veel te steriel uit”, zegt stafmedewerker SEH Rimke Lammerink. “We wilden een rustige, warme plek creëren, omdat goede zorg meer is dan medische handelingen. Het gaat ook om aandacht, uitleg, een waardige omgeving.”

Afscheidsbox: een bron van troost

De afscheidsbox in de Heidekamer is samengesteld door de Dienst Geestelijke Verzorging. In de box zitten spullen die kunnen helpen bij het afscheid. Denk aan LED-kaarsen, tissues, een schrijfblokje en religieuze teksten zoals een Bijbel, Koran, Shahada en gebeden. Ook zijn er gedichtenbundels en prentenboeken voor kinderen. Lammerink: “Sommige nabestaanden vinden troost in iets uit de box, anderen hebben genoeg aan elkaar. Het is vrijblijvend. Soms is het al genoeg om gewoon even samen te zitten, zonder woorden.”

Extra ondersteuning in bijzondere situaties

In specifieke situaties kan de STIP-verpleegkundige bij overlijden extra hulp inschakelen, zoals Maatschappelijk Werk of Geestelijke Verzorging. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij het overlijden van een kind, culturele wensen of wanneer het te druk is op de SEH. Ook Slachtofferhulp Nederland wordt steeds vaker betrokken, bijvoorbeeld bij een ernstig ongeluk of geweldsdelict. Zij bieden emotionele en juridische ondersteuning. In de afscheidsbox zitten visitekaartjes van deze hulpverleners, zodat nabestaanden later contact kunnen opnemen.

Wanneer is de Heidekamer extra belangrijk?

De SEH is vaak de eerste plek waar afscheid wordt genomen. Als het lichaam direct naar het mortuarium gaat voor obductie of donatie, kan het lang duren voordat nabestaanden hun dierbare weer zien. Soms is de Heidekamer zelfs de laatste plek voor afscheid. Bijvoorbeeld als iemand zijn lichaam aan de wetenschap heeft geschonken of als het lichaam naar het thuisland wordt vervoerd. “Ik heb meegemaakt dat iemand tijdelijk in Nederland werkte en overleed”, vertelt Van den Berg. “Zijn huisgenoten konden op de SEH afscheid nemen, voordat het lichaam naar de familie in het thuisland ging. In zulke gevallen is de Heidekamer van extra grote waarde.”

Kwaliteitsteam: streven naar persoonsgerichte zorg

Het idee voor de Heidekamer komt uit het kwaliteitsteam van de SEH, dat zich inzet voor persoonsgerichte zorg. Tijdens een bijeenkomst met andere ziekenhuizen, waaronder het Erasmus MC, werd het idee van een afscheidsbox gedeeld. Dit inspireerde het team om ook op de SEH van het LUMC de zorg voor nabestaanden te verbeteren. Het managementteam reageerde positief en hielp mee om het initiatief te realiseren. “We willen zorg bieden die aansluit bij de persoonlijke behoeften van mensen, ook in de moeilijkste momenten. De Heidekamer is daar het resultaat van,” zegt Lammerink.

Wat is er al gedaan en wat komt er nog?

Naast de Heidekamer en de afscheidsbox zijn er op de SEH meer stappen gezet. Er is een digitale checklist ‘Wat te doen bij overlijden’, een duidelijke taakverdeling en informatiefolders over rouw. Volgens Lammerink zijn de reacties positief. “Maar we blijven verbeteren”, zegt ze. “We kijken of artsen na enkele weken contact kunnen opnemen met de familie. Daarnaast willen we de Heidekamer nog sfeervoller maken. Teveel spullen kan niet, omdat de Heidekamer bij een ramp snel omgebouwd moet kunnen worden tot reguliere traumakamer. Maar extra foto’s, schemerlampen, planten en rustige muziek zijn wel mogelijk. Zo willen we nabestaanden op de SEH, op het moment dat alles opeens stilvalt, meer comfort bieden.”