De afterparty van de festival jetlag

Maaike van der Rhee (promovenda Erasmus MC): “We keken naar de ‘festival jetlag’. We weten dat de biologische klok en slaap heel belangrijk zijn voor je gezondheid. Je biologische klok bepaalt normaal wanneer je je alert voelt, wanneer je je moe voelt en wanneer je goed kan slapen. Maar op zo'n festival als Lowlands verstoor je je biologische klok door weinig te slapen en dit vaak pas in de vroege uurtjes te doen. Wij waren heel benieuwd om te zien wat voor effect die verstoring heeft op alertheid en rijvaardigheid. Samen met Ward Vleeshouwers en Gali Albalak (promovendi bij het LUMC), en Demy van Gilst (promovenda bij het Erasmus MC) hebben we het initiatief genomen om dit op Lowlands te onderzoeken. Uiteindelijk hebben we drie dagen lang met een team onderzoekers veel data kunnen verzamelen.”

Onderzoek

Ward: “Met een vragenlijst vroegen we uit hoe de deelnemers in de nachten voorafgaand aan het onderzoek hadden geslapen en hoe ze normaal gesproken slapen, buiten de festivalomgeving om. Hiermee krijgen we inzicht in het effect van het festival op de slaap van deelnemers. Hierna deden de deelnemers een reactietest. Daarmee konden we de alertheid en het reactievermogen meten. Ook konden we hiermee kijken of het slaaptekort van de deelnemer effect had op de prestatie en of er verschil is tussen ochtend- en avondmensen.”

“Bovendien hadden we een rijssimulator waarin deelnemers een stukje konden rijden in een virtuele rijomgeving.”, vertelt Ward verder. “Tijdens de simulatie gebeurde er een aantal dingen waar de deelnemer op moest reageren, denk aan remmen als er ineens een hond oversteekt.”

Maaike: “We hebben alle geïnteresseerden voor deelname gevraagd naar middelengebruik, zoals alcohol en drugs. Zo kunnen we de invloed hiervan in de resultaten meenemen. Uiteindelijk willen we de resultaten verwerken in een wetenschappelijk paper. Met het analyseren van de data gaan we de komende tijd aan de slag!”

Slaapdronken

“Naast het onderzoek, wilden we mensen vooral ook meegeven wat er gebeurt als je slaaptekort hebt. Als je maar kort geslapen hebt, dan heeft dat invloed op je alertheid. Dat is rechtstreeks te vergelijken met de invloed van alcohol. Stel dat je zes uur hebt geslapen, dan staat dat gemiddeld gezien gelijk aan het effect van twee glazen alcohol. En als je drie uur slaapt, dan staat dat gelijk aan vier of vijf glazen. De term ‘slaapdronken’ hebben we hierbij zo goed mogelijk proberen uit te leggen.”, vertelt Maaike.

Ward: “Slaaptekort kan ook gevolgen kan hebben voor de verkeersveiligheid. Dat is iets waar de mensen die we spraken normaal niet zo bij stilstaan. Ze hielden bijvoorbeeld wel rekening met alcohol, maar in mindere mate met de korte nachten. Dat zorgde bij mensen wel voor een besef-momentje.”

Grote interesse

Maaike: “Het was een unieke kans om slaaptekort en de invloed op alertheid en rijvaardigheid bij zo’n grote groep ’in het wild’ te testen bij Lowlands Science. In labs wordt dit ook onderzocht, maar dit zijn hele gecontroleerde settings. Hierbij heb je zelden zo’n grote groep, waarbij mensen ook niet op natuurlijke wijze dat gedrag vertonen. Op festivals slapen mensen uit zichzelf al minder. Ik denk dat elke onderzoeker die met mensen werkt, weet hoe moeilijk het is om mensen te vinden die mee willen doen aan je studie. Soms duurt dat maanden of zelfs jaren.”

 “Op Lowlands was het een omgekeerde wereld.”, vertelt Maaike verder. “Vanaf het begin van het project werd door de organisatoren van Lowlands Science  aangeraden om de belevingswereld van de bezoeker mee te nemen. Dat heeft zijn vruchten afgeworpen: door de uitnodigende onderzoekssetting lopen mensen gewoon binnen met de vraag wat voor onderzoek we doen en hebben ze oprecht interesse voor wat je doet.”

Aanrader

“Onderzoek doen op een festival is echt een aanrader voor onderzoekers als je een onderwerp hebt dat zich hiervoor leent. Je kunt onwijs veel aandacht krijgen voor je onderzoek. Het was ontzettend mooi om met zoveel mensen in contact te komen en over wetenschap te spreken. Mét de muziek van de podia op de achtergrond.”, vertelt Ward.

“Het is vooral leuk dat het echt een andere vorm is van wetenschap. Je denkt al veel eerder na over de ervaring van de bezoeker en de entertainmentfactor. Dat biedt veel mogelijkheden en is een goede training voor wetenschappers. Het zorgt voor goede feedback én voor aandacht in de media. Zo zijn we straks te horen op BNR, stonden we in de dagkrant van Lowlands en besteedt de universiteit van Nederland een podcast aan ons onderzoek. Ik ben wel aangestoken en zou het tof vinden om dit nog eens te doen.”

BioClock Consortium

Het BioClock Consortium bestaat uit een netwerk van universiteiten, maatschappelijke partners, lokale overheden en andere stakeholders. Het LUMC is coördinator van het samenwerkingsverband. De partners hebben een gemeenschappelijk doel: begrijpen hoe we onze biologische klok gezond kunnen houden in een moderne maatschappij die 24 uur per dag draait.

Science outreach brengt wetenschappelijk onderzoek dichter bij iedereen. We delen kennis met een breed publiek via scholen, musea, festivals en online platforms. Zo wekken we nieuwsgierigheid en inspireren we anderen om zich te verdiepen in wetenschap.

Hoofafbeelding: privéarchief. Foto's in artikel: Alex Heuvink