LUMC zet nieuwe standaard: halskraag maakt meeste operaties overbodig bij nekbreuk ouderen

Door: Lennart 't Hart

Opereren of stabiliseren met een halskraag? Tientallen jaren was daar discussie over tussen behandelaars van densfracturen in binnen- en buitenland. Maar wat nu de beste optie was, daar was tot voor kort nooit bewijs voor geleverd. "Wij zijn daarmee nu de eerste", zegt Huybregts.

Daarmee zette de neurochirurg een nieuwe standaard in de behandeling van densfracturen bij ouderen. Op basis van zijn bevindingen verkiest het LUMC nu in principe de halskraag bij deze doelgroep boven een chirurgische ingreep.

De resultaten van het onderzoek ontvingen lof uit binnen- en buitenland. Zo ontving de studie vier prestigieuze prijzen.* Ook zijn de bevindingen gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Age and Ageing. Op vrijdag 21 november promoveert Huybregts op het onderwerp.

De eerste twee nekwervels, de atlas (boven) en de axis (onder). Op de axis zit een botuitsteeksel: de dens. Dit deel maakt beweging van het hoofd mogelijk, maar kan breken bij een val of ongeluk. (Bron: S. Blankevoort, 2024)

As waar het hoofd omheen draait

De dens is een botstructuur die vanuit de tweede nekwervel omhoogsteekt. Het uitsteeksel past in de ring van de eerste nekwervel, waardoor het hoofd kan draaien. Huybregts: "Je hoofd draait als het ware om de as van dit punt heen. Bij een densbreuk breekt dit uitsteeksel, de dens, af. Bij ouderen kan dit al gebeuren als zij struikelen en met het hoofd tegen een muur vallen bijvoorbeeld."

Angst voor dwarslaesie ongegrond

Lang werd aangenomen dat een densfractuur die niet goed vastgroeide, problemen zou opleveren. Huybregts: "In de jaren negentig werden deze mensen vaak in een bed gelegd met een metalen constructie om hun hoofd, zodat ze hun hoofd niet konden bewegen. De angst was namelijk dat ze een dwarslaesie zouden krijgen, doordat de breuk naar achter zou schuiven en tegen het ruggenmerg zou drukken. Maar in de praktijk gebeurde dat eigenlijk nooit. Toch overleed in die tijd tot een kwart van de patiënten, naar nu blijkt niet vanwege de breuk, maar aan de gevolgen van de behandeling, zoals een longontsteking door het lang op de rug liggen."

Zij- en achteraanzicht van een operatie waarbij de eerste twee nekwervels aan elkaar zijn vastgezet. Deze ingreep zorgt voor stabiliteit na een breuk van de dens. (Bron: S. Blankevoort, 2024)

Opereren lang de standaard

Tot voor kort kozen artsen bij een densfractuur vaak voor een operatie. "Bij deze operatie schroeven chirurgen soms de dens zelf vast, maar vaker maken ze de eerste en tweede halswervel aan elkaar. Daardoor kunnen de wervels ten opzichte van elkaar niet meer draaien, waardoor de densbreuk die ertussen zit, onschadelijk wordt gemaakt. Mensen zijn daardoor snel weer op de been, maar kunnen hun hoofd permanent  minder goed draaien", zegt Huybregts.

De gedachte was dat vastzetten van de bovenste twee halswervels tot betere genezing zou leiden. Dit was alleen nooit goed onderzocht. Hetzelfde gold voor de optie zonder operatie: meestal de halskraag (er wordt ook weleens een zogenaamd halo-vest gebruikt). Dit van hard kuststof gemaakte hulpmiddel stabiliseert de nekwervels, waardoor de breuk aan elkaar vast kan groeien. Daarmee heeft de kraag dezelfde functie als gips bij een polsbreuk.

Halskraag vaak voldoende

Huybregts deed tien jaar lang onderzoek naar de twee behandelopties. Hij kwam tot de conclusie dat beide methoden tot vergelijkbare resultaten leiden. In dat geval heeft de minder ingrijpende behandeling, dus zonder operatie, de voorkeur. "Operaties zijn intensief en kennen complicaties, soms zelfs met fatale gevolgen. Onze studie toont aan dat een halskraag in de meeste gevallen voldoende is", zegt hij.

Illustraties van een persoon met halskraag (links) en halo-vest (rechts). (Bron: S. Blankevoort, 2024)

276 patiënten uit acht landen

De neurochirurg bestudeerde gedurende tien jaar de gegevens van 276 patiënten van 55 jaar en ouder uit acht Europese landen. Deze personen waren of geopereerd, of hadden een halskraag of halo-vest (beiden zijn vormen van conservatieve behandeling) gekregen. Hij volgde de patiënten twee jaar lang, waarin zij vijf keer op controle kwamen. Dat leverde heel veel data op. "We wilden niet alleen weten hoe de breuk was vastgegroeid, maar ook hoe mensen in de praktijk functioneerden."

Ook was nog nooit in een studie uitgezocht of mensen na de behandeling van de breuk eigenlijk wel klachten hadden of daadwerkelijk neurologische risico's liepen. Uit ons onderzoek kwam naar voren dat mensen bij wie de breuk niet volledig was vastgegroeid, niet méér klachten hadden dan mensen bij wie de breuk wel volledig was genezen. Tot nu toe werd iemand met een niet volledig genezen breuk vaak alsnog geopereerd, ook als er geen klachten waren. Op basis van onze resultaten blijkt dat niet nodig."

Met vertrouwen kiezen voor halskraag

Met de studie heeft Huybregts bewezen dat de angst voor neurologische schade na een densbreuk bij ouderen ongegrond is. Hierdoor kunnen artsen nu met meer vertrouwen kiezen voor een minder agressieve behandeling door te kiezen voor een halskraag boven een nekoperatie.

In sommige gevallen zal een operatie nog steeds onontkoombaar zijn, als de breuk heel complex is bijvoorbeeld, of als een patiënt ondanks de behandeling met een halskraag veel nekpijn blijft houden.

* Best National Spine Society Paper Award (Kopenhagen 2025) voor beste Europese publicatie (zie foto onder), Dutch Spine Society Award (Den Haag 2024) voor beste Nederlandse publicatie, Best Abstract Awards van de European Association of Neurosurgical Societies (Sofia 2024) en Cervical Spine Research Society (Chicago 2024).