Cochleaire implantatie (CI)

Wat is Cochleaire implantatie (CI)?

Een CI is een apparaat dat de functie van de zintuigcellen in het slakkenhuis overneemt en de gehoorzenuw direct elektrisch stimuleert. Tijdens een operatie plaatsen we het inwendig gedeelte, het uitwendig gedeelte sluiten we vier tot zes weken na de operatie aan.

Het uitwendige deel bestaat uit de spraakprocessor met microfoon en de zendspoel met magneet. De microfoon vangt de geluiden op die door de spraakprocessor worden omgezet in elektrische pulsen. 

Het inwendige deel bestaat uit de ontvanger en de elektroden. De zendspoel maakt met een magneet contact met de ontvanger die onder de huid gelegen is. De elektrische pulsen gaan via de ontvanger naar de elektroden in het slakkenhuis. Deze elektroden in het slakkenhuis liggen dichtbij de te prikkelen gehoorzenuw en kunnen de informatie overdragen. Via de gehoorzenuw gaat het signaal naar de hersenen en wordt geluid waargenomen.

Voorwaarden voor het succesvol toepassen van een CI is dat de gehoorzenuw en de daarachterliggende zenuwbanen in staat zijn de aangeboden elektrische prikkels te verwerken. 

Waarom u bij ons in goede handen bent

Multidisciplinair team

Het CI-team bestaat uit KNO-artsen, audiologen, logopedisten, psychologen, maatschappelijk werkers, secretaresses, technici en wetenschappelijk medewerkers. Het CI-team maakt deel uitvan het door het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) erkende LUMC Expertisecentrum Zeldzame Oorziekten en is ingebed in het Centrum Audiologie en Hoorimplantaten, als onderdeel van de afdeling KNO. Het CI-team werkt samen met diverse interne en externe partners.

Zorgpad ‘Cochleaire Implantatie en Auditory Brainstem Implant (CI&ABI)’

Als u of uw kind ernstige gehoorproblemen heeft, willen we u zo snel mogelijk duidelijkheid kunnen geven. Daarom zijn er binnen de afdeling KNO verschillende ‘zorgpaden’. Dit houdt in dat we de verschillende gesprekken en onderzoeken zoveel mogelijk op elkaar afstemmen. De keuze voor een CI is een ingrijpende beslissing, waarvoor wij samen met u de benodigde tijd nemen. Soms is het plaatsen van een CI niet mogelijk, bijvoorbeeld bij ernstige afwijkingen van het slakkenhuis of de gehoorzenuw. In dat geval onderzoeken we de mogelijkheden van een hersenstamimplantaat (ABI). Het LUMC biedt als een van de weinige centra in Nederland deze operatie aan. Als u of uw kind in aanmerking komt voor een ABI, vertelt uw arts u hier meer over. 

Wat gaat er vooraf aan het onderzoek of de behandeling?

In ons centrum staat uw persoonlijke situatie centraal. We beoordelen niet of iemand “slecht genoeg hoort” voor een CI, maar of een CI het juiste hulpmiddel is om nu – én in de toekomst – beter te kunnen communiceren en deel te nemen aan het dagelijks leven. Voor volwassenen en oudere kinderen geldt dat ze in hun eerste levensjaren nog gehoord moeten hebben en voldoende spraak- en taalontwikkeling hebben doorgemaakt. Een uitzondering daarop zijn de doof geboren volwassenen, die zelf een relatief duidelijke spraak hebben ontwikkeld. Bij deze mensen doen wij extra onderzoek om de meerwaarde van een CI te kunnen voorspellen.

Bij jonge kinderen die ernstig slechthorend geboren zijn of dat op jonge leeftijd zijn geworden, is het van belang dat implantatie zo snel mogelijk na het ontstaan van de slechthorendheid plaatsvindt. Bij pasgeborenen adviseren we de operatie rond de leeftijd van 9 maanden te laten plaatsvinden. Als we bij kinderen meerwaarde verwachten van dubbelzijdige cochleaire implantatie, zullen we in het algemeen voorstellen om beide implantaten tijdens één operatie te plaatsen.

Het is van belang dat een CI daadwerkelijk meerwaarde biedt. Om dit goed te kunnen beoordelen, voeren wij uitgebreid onderzoek uit. We willen er zo zeker mogelijk van zijn dat u of uw kind met een CI beter gaat horen dan in de huidige situatie. 

Een afspraak maken

Voor het zorgpad CI&ABI is er een verwijzing nodig van uw huisarts, KNO-arts, audioloog of medisch specialist. Als wij deze verwijzing hebben ontvangen, sturen wij u deze brochure en vragenlijst. De aanmelding van u of uw kind is voltooid vanaf het moment dat wij de ingevulde vragenlijst terug hebben gekregen. Met de vragenlijst willen wij zoveel mogelijk informatie over uw eigen situatie of de situatie van uw kind krijgen. Met uw toestemming wordt, indien van toepassing, informatie opgevraagd bij uw behandelaren. Het kan enige tijd duren voordat wij die informatie hebben. Op basis van alle verkregen informatie beoordelen wij welke afspraken van toepassing zijn en ontvangt u daarvoor een uitnodiging.

Intake afspraken

Bij volwassenen bestaat de intake uit twee delen. Op het eerste dagdeel vindt er een gehoortest en een voorlichtingsgesprek met de coördinator/ logopedist plaats over de werking van het CI en het te doorlopen traject. De KNO-arts bespreekt de medische voorgeschiedenis, het gehoorverlies, de verwachtingen en geeft informatie over de operatieve aspecten. Op het tweede dagdeel wordt er een vrije veld test uitgevoerd met hoortoestel(len) (of andere hoorhulpmiddelen) om het spraakverstaan te meten. Aansluitend is er een gesprek met de audioloog over de hoorervaring, verwachtingen en eerdere hoorhulpmiddelen. Samen met de maatschappelijk werker wordt gekeken naar de sociale situatie en de draagkracht, zodat we daar tijdens de revalidatieperiode rekening mee kunnen houden.

Bij kinderen bestaat de intake ook uit twee delen. Tijdens het eerste deel worden – voor zover mogelijk – gehooronderzoeken gedaan en is er een gesprek met de coördinator en de KNO-arts.Het tweede deel bevat een vrije-veldtest met hoortoestellen. Er is een intake bij de audioloog over de gehoorgeschiedenis en verwachtingen. En er volgt een gesprek met de psycholoog over de algehele ontwikkeling en de impact van het traject op kind en gezin.

De intake voor volwassenen en kinderen wordt afgesloten met een telefonisch consult waarin besproken wordt, wat het CI-team voor u adviseert. 

Hoe kunt u zich voorbereiden?

• Neem tijdens de eerste afspraken een recente medicatielijst mee, zodat de arts precies weet welke medicijnen u of uw kind gebruikt. Weet u niet precies wat u gebruikt? Dan kunt u een medicatielijst bij uw apotheek ophalen.

• Neem, indien aanwezig, de meest recente hoortoestel(len) mee, ook als deze niet (meer) worden gebruikt.

• Het is goed mogelijk dat u vragen hebt. Schrijft u deze van tevoren op. Zo voorkomt u dat u belangrijke vragen vergeet te stellen.

Hoe gaat het onderzoek / de behandeling in zijn werk?

Als CI een optie lijkt te zijn, zullen er in de wachttijd tot de operatie nog enkele onderzoeken plaatsvinden:

• CT- en MRI-scan om te onderzoeken of de operatie technisch mogelijk is

• evenwichtsonderzoek om de functie van de evenwichtsorganen te meten; het evenwichtsonderzoek wordt niet bij alle kinderen afgenomen.

• voorlichtingsgesprek over de verschillende merken implantaten. In principe mag u zelf kiezen. Het komt soms voor dat het team een voorkeur heeft voor een specifiek type implantaat, vanwege de medische of audiologische situatie

• Op indicatie kan er extra onderzoek plaatsvinden

Uitslag van de onderzoeken

Als de onderzoeken hebben plaats gevonden, ontvangt u een uitnodiging voor het uitslaggesprek bij de KNO-arts. De KNO-arts bespreekt de uitslagen en stemt met u af welk oor en met welk merk geopereerd zal worden. Na het uitslaggesprek volgt nog een (telefonische) afspraak bij anesthesie.

Het plaatsen van het cochleair implantaat

Als de onderzoeken hebben uitgewezen dat een CI meerwaarde heeft, plannen wij in overleg met u de operatie. We bespreken wat u van een CI kunt verwachten en wat de mogelijke risico’s zijn. Een behandeladvies wordt pas een behandelplan als u er ook zelf akkoord mee bent. 

Als u of uw kind een CI krijgt, dan vindt de opname plaats op de dag van de operatie op de verpleegafdeling. De totale verblijfsduur in het ziekenhuis is ongeveer twee dagen voor volwassenen en drie dagen (soms korter) voor kinderen. Daarna mag u of uw kind weer naar huis.

De operatie vindt plaats onder narcose en duurt ongeveer twee uur. Eenmaal onder narcose scheren we achter het oor wat haar weg. Na de operatie groeit het haar gewoon weer aan.

Tijdens de operatie wordt de huid achter het oor opgelicht en maakt de KNO-arts een opening in het schedelbot. Zo krijgt de KNO-arts toegang tot uw slakkenhuis. In de wand van het slakkenhuis wordt een klein gaatje gemaakt waarin de elektroden worden geschoven. Vervolgens wordt de ontvanger van het implantaat in het schedelbot achter uw oor geplaatst. Op de ontvanger wordt een zendspoel geplaatst om te testen of het implantaat goed werkt. Aan het eind van de operatie wordt de hoofdhuid gehecht. Na de operatie moet er 24 uur bedrust gehouden worden. Daarna mag u of uw kind zich weer langzaam gaan bewegen.

Hechtingen verwijderen (en proefaansluiting)

Ongeveer een week na de operatie verwijderen we de hechtingen. Bij volwassenen wordt het implantaat dan even aangesloten. Dat noemen we de proefaansluiting. U krijgt zo een eerste indruk hoe geluid via een CI gaat klinken. Bij de proefaansluiting zijn een audioloog en een logopedist aanwezig. Aansluitend heeft u een afspraak om de spraakprocessor en bijbehorende accessoires uit te zoeken. Wij bestellen de processor voor u. Deze ligt bij aanvang van de revalidatie voor u klaar in het LUMC. Bij kinderen doen we geen proefaansluiting. De keuze voor de spraakprocessor wordt rondom de operatie met u doorgenomen.

Wat is de prognose?

Hoorrevalidatie bij volwassenen

Vier tot zes weken na de operatie starten we met de hoorrevalidatie. Iedere hoorrevalidatie is uniek. We kijken vooraf samen naar wat nodig en wenselijk is. De dagdelen van de eerste drie weken bevatten logopedische begeleiding (hoortrainingen), hoortesten, fittingen (afstellingen) en een gesprek met maatschappelijk werk. Waar nodig kan tijdens het traject de frequentie van de afspraken omhoog of omlaag worden bijgesteld. Zo zorgen we voor een flexibele en persoonlijke aanpak van uw revalidatietraject. De hoortraining kan worden voortgezet bij een particuliere logopedist. Wij verwijzen naar logopedisten die ervaring hebben met hoortraining bij CI-dragers. Voor de afstellingen en het testen van uw CI blijft u onder controle in het LUMC. 

De inhoud van de revalidatie is sterk afhankelijk van de duur van de doofheid, het gebruik van hoortoestellen voor de operatie en de acceptatie van het nieuwe geluid. Oefenen met een oefenpartner thuis is een wenselijk onderdeel van de revalidatie. Het is waardevol als de oefenpartner mee komt naar de afspraken. Ook kunnen er aanvullend digitale oefenprogramma’s worden gebruikt.

Revalidatie bij kinderen

Bij kinderen start de revalidatie met het CI ongeveer vier weken na de operatie, als de wond goed genezen is. De revalidatie vindt plaats gedurende één jaar. Gedurende het revalidatiejaar vinden in totaal zes intensieve weken plaats. Een intensieve week bestaat uit drie ochtenden. Uw kind wordt begeleid in het waarnemen van het nieuwe geluid door een audioloog, logopedist en psycholoog. Daarnaast evalueren we het gehoor en de spraak-, taal- en algehele ontwikkeling. Dat gebeurt in nauwe samenwerking met andere instellingen waar uw kind bekend is, zoals bijvoorbeeld de peuterbehandelgroep of school.

Wat zijn de risico's, bijwerkingen of complicaties?

De kans op complicaties is klein en de risico’s zijn vergelijkbaar met die van andere ooroperaties. In een enkel geval kunnen zich problemen voordoen. Mogelijke complicaties (naast algemene risico’s als infecties en wondgenezingsproblemen) kunnen zijn: evenwichtsproblemen, éénzijdige uitval, verandering van de smaakzin, oorsuizen of een verminderd gevoel rondom het oor. Meestal verdwijnen deze problemen in de loop van de tijd vanzelf. In zeldzame gevallen zal het implantaat verwijderd moeten worden. Ook kan uitval of beschadiging van de aangezichtszenuw voorkomen. De kans hierop is zeer gering, omdat we dit goed bewaken tijdens de operatie via een monitor.  Mogelijk hebben mensen met een CI een verhoogde kans op hersenvliesontsteking. In Nederland wordt daarom dringend geadviseerd dat elke patiënt zich tegen hersenvliesontsteking laat vaccineren. Dit kan in het LUMC plaatsvinden. Hierover ontvangt u aparte informatie.  

Welke specifieke nazorg kunnen wij bieden?

Volwassenen

Als de revalidatie is afgerond blijven wij samen met u verantwoordelijk voor een zo optimaal mogelijk hoorresultaat. U blijft onder controle bij ons CI-centrum. Wij zullen u uitnodigen voor een controle bij zes maanden, één en twee à drie jaar na het plaatsen van het implantaat. Daarna is de controle om de drie jaar of op eigen verzoek. Bij de controle afspraak zullen wij het gehoor met CI testen en een fitting doen.

Kinderen

Bij kinderen vindt er een (half)jaarlijkse controle plaats. De controle is gericht op het optimaal werken van de processor, het doen van gehoortesten en het volgen van de spraak- en taalontwikkeling.

Wij werken samen met de leverancier van het implantaat dat u of uw kind krijgt. Zij leveren de eerste service als het gaat om vragen, problemen en vervangingen van (onderdelen van) de processor. Daarnaast heeft u of uw kind recht op een vervanging van de processor na elke vijf tot zeven jaar gebruik. 

Waar moet u op letten na uw onderzoek/behandeling?

Met een implantaat kan een MRI-scan alleen ondergaan worden onder bepaalde voorwaarden. Dit is afhankelijk van het type implantaat en het type MRI. Overleg hierover altijd met de leverancier van het CI, de behandelend arts en de radioloog.

Contactgegevens van de betrokken poliklinieken

Patiëntportaal mijnLUMC

In het patiëntportaal mijnLUMC vindt u een duidelijk overzicht van de behandelingen en heeft u inzicht in de medische gegevens van u of uw kind. Snel en veilig. Thuis, onderweg en in het ziekenhuis.

Als u vragen hebt, kunt u van maandag tot en met vrijdag van 09.00 tot 12.30 uur bellen met het Centrum Audiologie en Hoorimplantaten via telefoonnummer: 071 -  526 8020.

U kunt ons ook bereiken via e-mail: ci@lumc.nl. We streven er naar om uw bericht op werkdagen binnen 24 uur te beantwoorden. Vermeld in uw e-mail in ieder geval:

• naam en geboortedatum;

• patiëntennummer (indien bekend);

• het telefoonnummer waarop u bereikbaar bent.

Voor vragen, problemen en vervangingen van (onderdelen van) de processor kunt u tijdens werkdagen direct contact opnemen met de leverancier van uw implantaat:

• Advanced Bionics: ab4you.nl@advancedbionics.com

• Cochlear: costumservice.bnl@cochelar.com

• MED- EL: office@nl.medel.com

Bij spoed

Loopt u na de behandeling tegen een acuut medisch probleem aan? Bel dan in het geval van medische spoed met het secretariaat van de polikliniek KNO op tel. 071 - 526 80 20. Buiten kantooruren kunt u de spoedeisende hulp van het LUMC bereiken via de telefooncentrale: 071 - 526 91 11. 

Handige links

Handige links 

• Advanced Bionics
• Cochlear
• Med-El
• Oticon