Hypofysetumor

Een hypofysetumor is een gezwel in de hypofyse, een klein orgaan onder de hersenen. Het is de meest voorkomende tumor in de schedelbasis. Een hypofysetumor is bijna altijd goedaardig. Dit betekent dat de tumor niet uitzaait naar andere weefsels. Een hypofysetumor kan echter wel klachten geven. Grotere hypofysetumoren kunnen druk geven op de oogzenuw of op de hypofyse zelf. Sommige hypofysetumoren produceren hormonen die klachten veroorzaken. De ziekte van Cushing, acromegalie en prolactinoom zijn ziektebeelden die vaak veroorzaakt worden door een hypofysetumor. Als het vermoeden bestaat dat u een hypofysetumor heeft, wordt u in het LUMC geholpen door een team dat is gespecialiseerd in de behandeling van hypofysetumoren.

Multidisciplinair team

Een multidisciplinair behandelteam zorgt ervoor dat patiënten met een hypofysetumor in het LUMC optimale zorg krijgen. Het team bestaat uit neurochirurgen en endocrinologen, die nauw samenwerken met oogartsen, KNO-artsen en ondersteunende specialismen.

Wij hebben het diagnose- en behandeltraject georganiseerd in een zorgpad met een aantal heldere stappen. Dit zorgt ervoor dat u snel geholpen wordt. Iedere patiënt heeft een casemanager. Hij of zij is het eerste aanspreekpunt bij vragen over uw aandoening of de behandeling.

Tijdens gecombineerde spreekuren, met meerdere specialisten, maken we samen met u de beste keuze voor uw behandeling. Uw ziektegeval wordt daarnaast met meerdere experts besproken in ons multidisciplinaire overleg.

Grootste schedelbasiscentrum van Nederland

De behandeling van een schedelbasistumor, zoals een hypofysetumor, vraagt om een specialistische aanpak. De kennis en ervaring die daarvoor nodig zijn, hebben onze specialisten ondergebracht in het Centrum voor Schedelbasispatiënten Holland (CSH). In ons centrum voor schedelbasispatiënten voeren wij jaarlijks meer dan 150 schedelbasisoperaties uit. Meer dan 350 nieuwe patiënten met schedelbasistumoren worden jaarlijks in ons multidisciplinaire team besproken en krijgen een persoonlijk behandeladvies. Hiermee zijn wij het grootste schedelbasiscentrum in Nederland.

Alle behandelingen op één plek

Ons team is uniek in Nederland omdat het alle behandelingen van schedelbasistumoren beheerst. De meeste hypofysetumoren worden behandeld met een endoscopische operatie via de neus. De brede ervaring met andere schedelbasistumoren biedt echter ook mogelijkheden voor ingewikkelde hypofysetumoren, die een andere aanpak vereisen.

Het aantal verwijzingen en operaties neemt elk jaar toe en we doen daarnaast veel onderzoek naar hypofysetumoren. Nieuwe patiënten worden snel ingepland op de polikliniek, er is geen wachtlijst. Ook kunt u bij ons terecht voor een second opinion.

Internationale samenwerking

We werken intensief samen met andere gespecialiseerde schedelbasiscentra in Europa en de Verenigde Staten. Mede hierdoor zijn we in staat maatwerk te bieden en de behandeling te kiezen die het beste bij u past.

Wat is een hypofysetumor?

Een hypofysetumor is een goedaardig gezwel in de hypofyse. Een andere naam is hypofyse-adenoom.

De hypofyse is een kleine klier die zich onder de hersenen bevindt. Hij ligt in het bot van de schedelbasis verscholen, vlakbij de oogzenuwen, en is niet groter dan 1 centimeter in doorsnee. De hypofyse heeft een centrale rol bij de regulatie van verschillende hormonen. De hypofyse produceert groeihormoon en antidiuretisch hormoon en reguleert de afgifte van schildklierhormoon, cortisol en geslachtshormonen.

Een hypofysetumor groeit langzaam en de klachten ontstaan vaak geleidelijk. De tumor kan zo ongemerkt groot worden.

Functionerende en niet-functionerende hypofysetumoren

Er zijn grofweg twee soorten hypofysetumoren. Een klein deel van de hypofysetumoren produceert zelf hormonen, die klachten veroorzaken. Dit noemen we functionerende hypofysetumoren.
Een hypofysetumor die geen hormonen produceert noemen we een niet-functionerende hypofysetumor. Deze geeft meestal pas klachten als de tumor zo groot is dat hij de functie van de hypofyse of de oogzenuwen beïnvloedt.

Een hypofysetumor die wel hormonen produceert, kan de volgende ziektebeelden veroorzaken:

• Ziekte van Cushing. Deze aandoening ontstaat door een verhoogde hoeveelheid cortisol in het bloed. Een hypofysetumor is één van de oorzaken van de ziekte van Cushing.
• Acromegalie. Acromegalie ontstaat door een te hoge productie van het groeihormoon. Meestal is een hypofysetumor de oorzaak van deze zeldzame aandoening.
• Prolactinoom. Een prolactinoom is een tumor in de hypofyse die te veel van het hormoon prolactine produceert.

Wat zijn de symptomen van hypofysetumoren?

De symptomen van een hypofysetumor ontstaan vaak geleidelijk. Dit komt doordat de tumor traag groeit.

Minder goed zien

De tumor geeft klachten als deze zo groot is dat hij op de oogzenuw drukt, die net boven de hypofyse ligt. De oogzenuw gaat dan minder goed werken. De patiënt merkt dat hij slechter gaat zien of dat een deel van het gezichtsveld uitvalt. Vaak wordt het gezichtsveld aan beide zijkanten kleiner, waardoor de patiënt het gevoel heeft oogkleppen te dragen.

Tekort aan hypofysehormonen

Andere ziekteverschijnselen zijn het gevolg van een verstoorde hormoonhuishouding. Als de tumor gezond hypofyseweefsel kapotmaakt, ontstaat een tekort aan hypofysehormonen. De gevolgen van een verstoorde hormoonhuishouding zijn onder andere:

• Vermoeidheid
• Lage bloeddruk
• Hoofdpijn
• Verandering in gewicht
• Dorst
• Veel plassen
• Geen regelmatige ongesteldheid
• Het snel koud hebben
• Weinig zin in seks
• Niet zwanger kunnen worden.

Te veel hypofysehormonen

Als de tumor zelf hormonen aanmaakt, ontstaat juist een overschot aan hypofysehormonen. Dit leidt tot specifieke klachten en syndromen, waaronder de ziekte van Cushing, acromegalie en prolactinoom.

Klachten die samenhangen met de ziekte van Cushing:

• Vermoeidheid
• Onregelmatige of uitblijven van menstruatie
• Gewichtstoename
• Verlies van spierkracht (vooral in de benen)
• Depressie en emotionele labiliteit
• Een dunne huid en blauwe plekken.

Klachten die samenhangen met acromegalie:

• Groei van handen en voeten
• Groei van de onderkaak
• Tintelingen in de handen
• Pijnlijke en stijve gewrichten
• Snurken
• Vocht vasthouden, vooral in de benen
• Gewichtstoename
• Hoofdpijn
• Verminderd zien
• Als de ziekte ontstaat in de kindertijd: overmatige lengtegroei.

Klachten die samenhangen met prolactinoom: 

Bij vrouwen:

• Onregelmatige of uitblijven van menstruatie
• Melkuitvloed uit de borsten
• Ongewenste kinderloosheid
• Gewichtstoename

Bij mannen:

• Erectiestoornissen
• Minder zin in seks
• Verminderde baardgroei
• Borstvorming

Bij mannen en vrouwen:

• Emotionele klachten, somberheid
• Hoofdpijn
• Verminderd zien

Wat is de oorzaak van een hypofysetumor?

De oorzaak van een hypofysetumor is meestal niet bekend. Er bestaat een aantal hele zeldzame erfelijke syndromen waarbij vaker hypofysetumoren worden gezien (MEN 1 syndroom, AIP mutatie).