Eierstokkanker (ovariumcarcinoom)
Deze informatie is opgesteld door de afdeling Gynaecologie.
Wat is Eierstokkanker (ovariumcarcinoom)?
Bij eierstokkanker is er sprake van een kwaadaardig gezwel in de eierstok en/of de eileider. Deze vorm van kanker heet in medische termen ovariumcarcinoom. De ziekte ontstaat vaak op latere leeftijd: de gemiddelde leeftijd waarop iemand eierstokkanker krijgt, is 62 jaar.
Verschijnselen
Eierstokkanker geeft vaak in een laat stadium klachten. Als de ziekte zich verder verspreidt in het lichaam, dan ontstaan meestal buikklachten zoals misselijkheid, weinig eetlust, een opgeblazen gevoel of een bolle buik.
Oorzaak
De oorzaak van eierstokkanker is niet bekend. Tussen de 5 en 15 procent van de vrouwen met deze ziekte krijgt het dankzij een erfelijke aanleg voor eierstokkanker. Een mutatie in het BRCA1- of BRCA2-gen zorgt meestal voor de verhoogde kans op het ontwikkelen van eierstokkanker.
Waarom u bij ons in goede handen bent
Expertisecentrum eierstokkanker
Het LUMC is door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) erkend als expertisecentrum voor eierstokkanker. Dat betekent dat u in Leiden wordt geholpen door ervaren en gespecialiseerde experts op het gebied van eierstokkanker.
Multidisciplinair team
Als u een behandeling voor eierstokkanker ondergaat in het LUMC, bent u in handen van een gynaecoloog-oncoloog. Dat is een gynaecoloog die zich heeft gespecialiseerd in de zorg bij kanker. Dit is uw regievoerend arts. De gynaecoloog-oncoloog werkt nauw samen met een multidisciplinair team, bestaande uit specialisten van verschillende afdelingen zoals een klinische geneticus, een radioloog en een radiotherapeut. Samen zoeken ze naar een behandeling die op uw situatie is afgestemd.
Zo houden we er bij de behandeling van eierstokkanker rekening mee of u een kinderwens heeft. We willen er namelijk alles aan doen om die wens nog steeds mogelijk te maken. Soms komt u onze specialisten tegen en soms werken ze vooral achter de schermen. De gynaecoloog-oncoloog is uw vaste aanspreekpunt, zodat het voor u altijd duidelijk is met wie u contact kunt opnemen bij vragen of zorgen.
Wetenschappelijk onderzoek naar eierstokkanker
Via wetenschappelijk onderzoek proberen we steeds meer te leren over eierstokkanker. Daar is een groot aantal afdelingen van het LUMC bij betrokken. We doen onder meer onderzoek naar hoe de ziekte nog beter is te behandelen en hoe de erfelijke variant van eierstokkanker ontstaat. Aan sommige onderzoeken kunt u zelf meedoen. Daarover zult u worden geïnformeerd door uw behandelaar.
Eierstokkanker wordt meestal ontdekt als een vrouw vanwege buikklachten een echo of scan laat maken. Daarop is dan een holte in de eierstok of eileider te zien die is gevuld met vocht (een cyste). De meeste vrouwen kunnen we geruststellen, omdat een cyste vaak goedaardig is. Om u zo kort mogelijk in onzekerheid te laten, wordt zo snel mogelijk aanvullend onderzoek gedaan om kanker uit te sluiten.
Afspraak maken voor (snel)diagnose eierstokkanker
Als er bij u een cyste is gevonden in de eierstokken of de eileider, dan verwijst meestal uw gynaecoloog u door voor een afspraak. Uw gynaecoloog maakt dan al een afspraak voor u.
Als uw huisarts u doorverwijst, is het nodig om zelf een afspraak te maken. Daarvoor belt u de polikliniek Gynaecologie via telefoonnummer 071-526 28 70. De polikliniek is iedere werkdag bereikbaar tussen 08.30 en 17.00 uur. U krijgt meteen te horen wanneer en hoe laat u kunt komen.
Op de afgesproken dag kunt u zich melden aan de balie van de polikliniek Gynaecologie op H3 van het LUMC (route 485). We adviseren u om niet alleen te komen, omdat het gesprek intensief is. Er wordt veel informatie uitgewisseld en veel informatie aan u gevraagd.
Wie komt u tegen en wat kunt u verwachten?
Op de dag van uw eerste afspraak hebt u een uitgebreid consult met een gespecialiseerde gynaecoloog-oncoloog. Er is alle tijd om uw situatie te bespreken. Ook nemen we uw medicijngebruik door. Het kan zijn dat hier een gynaecoloog in opleiding bij is. Geeft u het gerust aan als u dit liever niet wilt.
Het onderzoek
Als u bent doorverwezen door een gynaecoloog van een ander ziekenhuis, dan is er bijna altijd al bloed geprikt, een scan gemaakt en in sommige gevallen is er wat vocht uit uw buik weggehaald (een punctie). Wij vragen deze gegevens op. In dit geval krijgt u tijdens het bezoek alleen een lichamelijk onderzoek.
Doorverwezen door huisarts
Een lichamelijk onderzoek is niet afdoende als u bent doorverwezen door de huisarts. Dan is het nodig om bloed te laten prikken, waaruit is af te lezen of het om een goedaardige of een kwaadaardige tumor gaat. Ook kijken we in de meeste gevallen met een CT-scan of er afwijkingen in de omgeving van de eierstokken zitten.
Soms is het na het lezen van de bloeduitslagen en het bekijken van een CT-scan nog niet duidelijk of er sprake is van eierstokkanker. In dat geval halen we wat vocht weg uit uw buik. De patholoog onderzoekt dit vocht en kijkt of er kankercellen in zitten. Een punctie duurt meestal zo’n 5 minuten en is over het algemeen niet pijnlijk. Of een punctie nodig is, hoort u van de gynaecoloog-oncoloog. Het is vaak niet mogelijk om tijdens uw eerste bezoek meteen een punctie te plannen. Daarvoor moet u een nieuwe afspraak maken.
Uitslag van het onderzoek
Het neemt 4 tot 5 dagen in beslag om een CT-scan te bekijken of weggenomen weefsel te onderzoeken. Bloeduitslagen zijn meestal binnen na 2 of 3 dagen. Als al deze uitslagen bekend zijn, stelt het multidisciplinair team een behandelplan op maat voor u samen. De gynaecoloog-oncoloog bespreekt dit plan uitvoerig met u. We adviseren u om tijdens dit gesprek iemand mee te nemen, omdat er veel informatie wordt uitgewisseld.
Welke behandelingen zijn er mogelijk?
Het behandelen van eierstokkanker gebeurt meestal met een operatie gevolgd door chemotherapie. Soms vindt eerst chemotherapie plaats en daarna pas een operatie. Uw gynaecoloog-oncoloog bespreekt met u welke behandelvolgorde het beste bij uw situatie past en waarom dat het geval is.
Operatie
Bij eierstokkanker zijn er vier verschillende operaties mogelijk.
Kijkoperatie
Een kijkoperatie is soms nodig om eierstokkanker vast te stellen als bloeduitslagen, scans en het weghalen van buikvocht geen uitsluitsel bieden. Tijdens zo’n operatie neemt de gynaecoloog-oncoloog een stukje weefsel weg, om te kijken of het om eierstokkanker gaat.
Stageringsoperatie
Een stageringsoperatie vindt plaats als onverwachts eierstokkanker wordt ontdekt tijdens het weghalen van een eierstok. Bij zo’n operatie haalt de gynaecoloog-oncoloog de lymfeklieren en de buikvliesplooi (omentum) weg. Ook verwijderen we een stuk weefsel van het buikvlies. Soms is het nodig om ook de baarmoeder en de andere eierstok weg te halen. Voordat deze ingrijpende operatie plaatsvindt, kijken we eerst goed naar uw situatie en of er bijvoorbeeld sprake is van een kinderwens. De patholoog bekijkt al het weggehaalde weefsel om te zien of er uitzaaiingen zijn.
Proeflaparotomie
Een proeflaparotomie wordt uitgevoerd als een holte in de eierstok of eileider is gevuld met vocht (een cyste) en de gynaecoloog-oncoloog geen andere afwijkingen constateert. Bij zo’n operatie wordt de eierstok met de cyste verwijderd. De patholoog onderzoekt het weggehaalde weefsel om te kijken of het kankercellen bevat. Als dat het geval is, dan nemen we weefsel weg bij het buikvlies en verwijderen we de lymfeklieren en de buikvliesplooi (omentum). Het weggehaalde weefsel bekijkt de patholoog om te zien of er uitzaaiingen zijn.
Debulkingsoperatie
Een debulkingsoperatie is ingrijpend en nodig als een CT-scan laat zien dat in de eierstokken een grote cyste zit en in de rest van het lichaam uitzaaiingen. Bij zo’n operatie verwijdert de gynaecoloog-oncoloog de cyste en de uitzaaiingen. Soms vindt eerst een kijkoperatie plaats om te bepalen of alle uitzaaiingen zijn te weg te halen. Het is in sommige gevallen nodig om ook een stuk van bijvoorbeeld de lever of de dikke darm te verwijderen. Voordat de debulkingsoperatie plaatsvindt, bespreekt uw gynaecoloog-oncoloog uitvoerig met u hoe de ingreep gaat verlopen.
Chemotherapie
Als de kanker zich heeft verspreid door het lichaam, dan vormt chemotherapie een belangrijk onderdeel van de behandeling van eierstokkanker. De chemotherapie vindt soms voor de operatie plaats, maar in het merendeel van de gevallen na de operatie. Op het moment dat u met chemotherapie begint, is de internist-oncoloog uw behandelaar. Die overlegt vaak met uw gynaecoloog-oncoloog. Als u dat fijn vindt, is het mogelijk om chemotherapie te krijgen in een ziekenhuis bij u in de buurt.
Hoe kunt u zich op de behandeling voorbereiden?
Het is ingrijpend om te horen dat u eierstokkanker hebt. De behandelingen die u te wachten staan zijn dat ook. Daarom is het belangrijk dat u zo veel mogelijk vertrouwen hebt in uw behandelaren en dat u zich bij hen op uw gemak voelt. Stel gerust al uw vragen aan de gynaecoloog-oncoloog, de oncoloog of de verpleegkundige. Zo weet u ook precies wie de mensen zijn die u in het ziekenhuis tegenkomt.
We zullen u zo goed mogelijk begeleiden en voorlichten, zodat u zich kunt oriënteren. Daarnaast kunt u over de ziekte lezen en erover praten met uw familie en vrienden. Soms is het prettig van lotgenoten te horen hoe zij de behandeling hebben ervaren. Via de patiëntenvereniging kunt u in contact komen met lotgenoten: www.olijf.nl.
Voor elke behandeling geldt dat het goed is om tijdens de behandeling zo goed en gezond mogelijk te blijven eten. Ook voldoende lichaamsbeweging is belangrijk, mits uw conditie dat toelaat. Stoppen met roken vermindert de kans op complicaties, ook als u kort voor de operatie stopt.
Wat is de prognose?
De kans dat de behandeling effectief is en de kanker niet terugkeert, hangt af van de aanwezigheid van uitzaaiingen. Als die er niet zijn, dan is de kans op genezing 90 procent. Zijn er wel uitzaaiingen, dan daalt deze kans naar zo’n 50 procent. De gevoeligheid van de tumor voor chemotherapie en het verloop van de debulkingsoperatie bepalen hoe succesvol de behandeling is.
Het is van belang om te beseffen dat deze cijfers slechts een indruk geven. Uw gynaecoloog-oncoloog kan u meer vertellen over uw persoonlijke situatie. We werken bovendien continu om de prognose bij eierstokkanker te verbeteren.
Meedoen aan wetenschappelijk onderzoek
Het LUMC is niet alleen een centrum van medische zorg, maar ook van medisch onderzoek. Dit houdt in dat u soms gevraagd kunt worden om mee te doen aan nieuwe studies, bijvoorbeeld naar de beste behandeling van eierstokkanker. Als u in aanmerking komt om mee te doen aan zo’n onderzoek, dan brengt uw behandelaar u daarvan op de hoogte.
Er wordt wel eens gezegd dat ‘het na de behandeling pas echt begint’. Vaak voelt de tijd van diagnostiek en behandeling als een rit in de sneltrein. Als de behandeling klaar is, dringt pas echt door wat er aan de hand is en wat zich heeft afgespeeld. Daarom helpen we u ook na uw behandeling verder.
Welke specifieke nazorg kunnen we bieden bij deze aandoening?
De gynaecoloog-oncoloog van het LUMC blijft na een operatie uw vaste aanspreekpunt en is actief betrokken bij de zorg na uw behandeling. Tijdens de nazorg ligt de nadruk op:
- Begeleiding bij het verwerken van het hebben van eierstokkanker;
- Begeleiding bij en behandeling van bijwerkingen en gevolgen van de behandeling;
- Het zo snel mogelijk opsporen van eventuele terugkerende eierstokkanker.
Bent u behandeld voor eierstokkanker, dan blijft u tenminste 1 jaar onder controle. En zo nodig langer.
Erfelijkheidsonderzoek
Bij een klein deel van de vrouwen is eierstokkanker erfelijk. Als dat zo is, loopt u een hoger risico op het krijgen van een erfelijke vorm van borstkanker. Ook uw familieleden hebben een verhoogde kans op het krijgen van beide ziektes. Daarom bespreken wij tijdens een nacontrole of u misschien een erfelijkheidsonderzoek overweegt om erfelijke eierstokkanker vast te stellen. Als u hiermee instemt, dan nemen we een buisje bloed bij u af. Als u erfelijke eierstokkanker heeft, wordt u doorverwezen naar de afdeling Klinische genetica voor verdere uitleg en begeleiding.
Specifieke nazorg
Afhankelijk van uw situatie bieden wij ook specifieke nazorg. Bijvoorbeeld met hulp van maatschappelijk werk, diëtisten of seksuologen. Of we helpen bij het vinden van een programma buiten het LUMC. Op die manier willen we bijdragen aan een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven na een behandeling.
Waar moet u op letten na uw behandeling?
Na de operatie en de chemotherapie krijgt u een lijstje mee met leefadviezen en een overzicht van wanneer u contact op moet nemen met de afdeling. Let u na de behandeling op belangrijke symptomen als pijn, vaginale afscheiding en vaginaal bloedverlies. Hebt u last van een of meerdere van deze symptomen? Neem dan contact op met uw gynaecoloog-oncoloog. De internist-oncoloog is het aanspreekpunt als u last krijgt na de chemotherapie.
Contact bij problemen na uw behandeling
Loopt u na uw behandeling tegen problemen aan of hebt u nog vragen? Geef dit aan bij de nacontroles, of eerder als ze urgent zijn. Bel met uw gynaecoloog-oncoloog via de polikliniek Gynaecologie op tel. 071-5262870 of met uw behandelend oncoloog via de polikliniek Oncologie op tel. 071-5263590. Beide poliklinieken zijn tijdens kantooruren bereikbaar (09.00 - 17.00 uur). Buiten kantooruren kunt u zich bij zeer urgente problemen melden bij de spoedeisende hulp van het LUMC of een ziekenhuis bij u in de buurt.
Behandelteam
Bij de diagnostiek en de behandeling van eierstokkanker in het LUMC is een groot aantal gespecialiseerde medewerkers betrokken: artsen, verpleegkundigen en pathologen. Zij vervullen allemaal hun eigen belangrijke rol in het multidisciplinaire team. Een aantal van deze mensen zult u daadwerkelijk ontmoeten, anderen vervullen hun cruciale rol achter de schermen. Tijdens de diagnostiek en de behandeling is een gynaecoloog-oncoloog uw regievoerend arts.
Dr. J.J. Beltman
Gynaecoloog-oncoloog
Dr. K.N. Gaarenstroom
Gynaecoloog-oncoloog
Dr. C.D. de Kroon
Gynaecoloog-oncoloog
Dr. M.I.E. van Poelgeest
Gynaecoloog-oncoloog
Dr. T. Bosse
Patholoog
Dr. J.R. Kroep
Internist-oncoloog
Wie kunt u nog meer tegenkomen?
- Gynaecoloog: Dr. P.J. de Vos van Steenwijk
- Patholoog: Prof. dr. V.T.H.B.M. Smit
- Verpleegkundig specialist: P.J. Herbschleb
Aan welke studies kan je meedoen?
Bepaalde onderzoeken naar eierstokkanker zijn alleen mogelijk als patiënten zelf deelnemen. We stellen het daarom zeer op prijs als u hiertoe bereid bent. Als uw situatie zich ervoor leent en u voldoet aan de criteria, dan zal uw behandelend specialist u vragen mee te doen aan onderzoek. U kunt natuurlijk zelf ook altijd vragen aan uw behandelaar of er een studie is waaraan u mee kunt doen. En als u meedoet met een onderzoek is dat altijd op vrijwillige basis. Dat betekent dat u er ook op ieder moment mee kunt stoppen als u dat wilt.
Waar doen we momenteel onderzoek naar?
Dankzij de intensieve samenwerking binnen de profileringsgebieden is er veel onderzoek mogelijk naar de behandeling van de erfelijke vorm van eierstokkanker. Ook zijn we methodes aan het onderzoeken die het mogelijk maken om een tumor en uitzaaiingen beter in beeld te brengen tijdens een operatie. Zo zijn de uitzaaiingen beter te verwijderen.
Ook vinden studies plaats naar het combineren van verschillende soorten chemotherapie, vaak in combinatie met immuuntherapie. Deze onderzoeken zijn veelal gericht op vrouwen bij wie eierstokkanker is teruggekeerd en waarbij de kankercellen ongevoelig zijn voor de standaardcombinatie van chemotherapie. Meer informatie over deze studies is te lezen op de website van samenwerkingsverband Dutch Gynecological Oncology Group (DGOG).
Een ander onderzoek waar wij nu mee bezig zijn is de TEP-studie. Daarbij kijken wij of het mogelijk is om met een bloedonderzoek te voorspellen of een cyste goed- of kwaadaardig is. Hier kunt u aan meedoen als u vanwege eierstokkanker wordt behandeld in het LUMC.
Contact
Wilt u meer weten of hebt u nog vragen? Neem dan contact met ons op of volg de links voor aanvullende informatie.
Patiëntportaal mijnLUMC
In het patiëntportaal mijnLUMC vindt u een duidelijk overzicht van uw behandelingen en hebt u inzicht in uw medische gegevens. Snel en veilig. Thuis, onderweg en in het ziekenhuis.
Patiënt verwijzen
Informatie voor artsen en instellingen die patiënten naar het LUMC willen verwijzen.
Contactgegevens voor patiënten
- Polikliniek Gynaecologie: 071 - 526 28 70
Polikliniek Medische Oncologie: 071 - 526 35 23