ECMO-behandeling bij volwassenen

Wat is ECMO-behandeling bij volwassenen?

ECMO staat voor Extra Corporale Membraan Oxygenatie. Het ecmo-systeem wordt ook wel 'hart-longmachine' genoemd. Het ecmo-systeem is een apparaat dat bloed van de patiënt door een kunstlong pompt.

Tijdens de ecmo-behandeling neemt de ECMO een deel van het werk van het hart en/of de longen over. Het bloed wordt via een van de canules (plastic slang) uit het lichaam gehaald, waarna het door de kunstlong wordt gepompt. In de kunstlong wordt zuurstof toegevoegd aan het bloed en koolzuur eruit gehaald. Hierna komt het bloed via een andere canule het lichaam weer in. Op deze manier krijgen het hart en de longen de gelegenheid om te rusten en te genezen.

Waarom doen we dit onderzoek/deze behandeling?

Uw naaste heeft op het moment een zeer slechte hart- en/of longfunctie die onvoldoende reageert op maximale behandeling. Met de maximale behandeling wordt bedoeld:

• Een beademingsmachine waarvan alle mogelijkheden zijn benut. Verder ophogen van de beademing draagt niet bij aan de genezing en kan zelfs schadelijk zijn voor de longen bij slechte longfunctie.
• Bloeddruk- en hartondersteunende medicijnen zorgen ervoor dat de bloedsomloop zo goed mogelijk ondersteund wordt om alle organen van zuurstof te voorzien. Verder ophogen van deze geneesmiddelen draagt niet bij aan de genezing bij slechte hartfunctie.

De ondersteuning met ECMO vergroot de kans tot genezing, maar garandeert dit helaas niet. ECMO geeft het hart en/of de longen de mogelijkheid tot rust te komen en de behandeling zijn werk te laten doen, waardoor zij de kans krijgen te genezen met minder kans op blijvende schade. Of dit ook zal gebeuren is niet goed te voorspellen. De artsen zullen hun verwachtingen omtrent genezing open en eerlijk met u bespreken.

De ecmo-behandeling kan op twee manieren worden toegepast

• Veno-veneuze ECMO (VV-ECMO): Hierbij worden vaak twee canules geplaatst die in twee grote aders worden ingebracht. Deze vorm van ECMO ondersteunt alleen de longfunctie. Er kan ook gekozen worden voor 1 canule in een grote ader waardoor het bloed zowel wordt aangezogen als wordt teruggeven.
• Veno-arteriële ECMO (VA-ECMO): hierbij wordt er één canule in een grote ader en één canule in een slagader ingebracht. Deze vorm van ECMO ondersteunt zowel de hart- als de longfunctie.

Wat gaat er vooraf aan het onderzoek of de behandeling?

Voordat de behandeling met de ECMO kan beginnen, worden er canules ingebracht waar het bloed doorheen gaat stromen. Het inbrengen van deze canules is een ingreep die vaak onder narcose of middels lokale pijnstilling op de Intensive Care (IC) of de hartkatheterisatiekamer (CVIC) of op de operatiekamer (OK) zal plaatsvinden. De chirurg, interventiecardioloog of ic-arts brengt de canules in twee grote bloedvaten in.

Hoe gaat het onderzoek / de behandeling in zijn werk?

De kunstlong zorgt ervoor dat zuurstof wordt toegevoegd aan het bloed en verwijdert tegelijkertijd koolzuur. Koolzuur is een afvalproduct van de stofwisseling. Normaal wordt dit bij het uitademen door de longen uit het lichaam verwijderd.

Tijdens de behandeling wordt er in principe nog wel beademd. De beademingsmachine wordt zo ingesteld dat het genezingsproces van het hart en/of de longen wordt bevorderd en de kans op blijvende schade zo klein mogelijk is. Gedurende het begin van de behandeling krijgt uw naaste slaapmiddelen en pijnstillers toegediend, zodat hij/zij comfortabel en pijnvrij is. Wel streven we ernaar om gedurende de ecmo-behandeling zo snel als het kan uw naaste wakker te laten worden, dit bevordert de genezing.

Regelmatig is het nodig om naast de ECMO ook met nierfunctievervangende therapie te starten. De dialysemachine kan aan het ecmo-systeem worden aangesloten.

Figuur 1. Blauw bloed (zonder zuurstof) wordt via een canule (plastic slang) met behulp van een pomp door een kunstlong gepompt en vervolgens verwarmd en vol met zuurstof weer teruggeven aan de patiënt (rood bloed).

Ontwennen van ECMO

Wanneer er herstel ontstaat van hart en/of longfunctie, kan begonnen worden met het afbouwen van de ecmo-ondersteuning. Meestal trekken we hier een aantal dagen voor uit.Van tevoren is dit echter niet goed in te schatten. Tijdens deze ontwenningsfase wordt er gekeken of het lichaam weer in staat is om zelfstandig qua hart- en/of longfunctie te functioneren. Mocht dat niet volledig lukken, dan zal er gekeken worden naar alternatieve mogelijkheden. Tijdens deze periode zult u worden ingelicht over de voortgang en plannen.Aan het einde van de ecmo-behandeling worden beide canules weer onder narcose verwijderd.

Kwaliteit en onderzoek

Het ECMO Centrum Leiden bestaat sinds 2007 en is door de internationale ELSO-organisatie bekroond met de titel 'Center of Excellence'. Om hieraan te voldoen is naast goede organisatie en het bekwaam houden van ons personeel ook voortdurende aandacht nodig voor kwaliteit en het introduceren van nieuwe behandeltechnieken. Tijdens de opname houden we een aantal algemene gegevens over de ecmo-behandeling bij in een aantal (inter)nationale registratiesystemen (bijvoorbeeld leeftijd en geslacht van de patiënt, type behandeling, behandelduur en het optreden van complicaties). Deze gegevens worden gebruikt om de kwaliteit van de zorg te optimaliseren en voor het doen van wetenschappelijk onderzoek. De gegevens die gebruikt worden zijn anoniem, dat wil zeggen dat ze niet direct herleidbaar zijn naar uw familielid. Mocht u bezwaar hebben dat de gegevens gebruikt worden dan kunt u dit aangeven bij de arts op de intensive care. Naast deze kwaliteitsregistraties doen we ook aan wetenschappelijk onderzoek. Mocht uw naaste hiervoor in aanmerking komen dan zullen we hierover apart met u in gesprek gaan, waarbij we u uitleg geven over de studie en toestemming voor deelname vragen. In een later stadium zullen wij met uw naaste een gesprek hierover voeren en toestemming vragen over deelname aan de studie. Tenslotte zullen we 1 jaar na ontslag van de IC uw naaste benaderen met een korte vragenlijst over uw kwaliteit van leven. Uw deelname hieraan is niet verplicht, laat het ons weten indien u hier bezwaar tegen heeft.

Wat zijn de risico's, bijwerkingen of complicaties?

Tijdens de ecmo-behandeling kunnen mogelijk complicaties optreden.

• Het bloed wordt door het ecmo-systeem geleid. Er worden bloedverdunners gegeven om de vorming van stolsels te voorkomen. Dit verhoogt echter de kans op bloedingen. De balans tussen enerzijds het voorkomen van stolsels en anderzijds het niet te veel bloeden kan moeilijk zijn en het niveau van bloedverdunning wordt daarom constant in de gaten gehouden.De doseringen van bloedverdunners worden vaak aangepast. Bij bloedingen wordende bloedverdunners verminderd of gestopt en medicijnen gegeven om de bloedstolling te verbeteren.

• Tijdens de behandeling is er een verhoogde kans op infectie. Tijdens de verzorging van uw naaste wordt er goed in de gaten gehouden of er tekenen zijn van infectie. Indien nodig wordt meteen gestart met antibiotica.

• Zoals elk apparaat kan ook een ecmo-machine technische problemen geven. Wanneer dit gebeurt, wordt zo snel mogelijk naar de oorzaak en naar een oplossing gezocht. Het kan nodig zijn dat de ecmo-machine acuut vervangen moet worden.

Contactgegevens van de betrokken poliklinieken

Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen dan kunt u deze altijd stellen aan de verpleegkundige die voor uw naaste zorgt en/of aan de behandelend arts.

Overig

Enkele veel gestelde vragen

Hoelang duurt ECMO? Dit zal per situatie verschillen van enkele dagen tot enkele weken of zelfs maanden. Dat laatste komt het met name voor bij veno-veneuze ECMO (VV-ECMO).

Wordt mijn partner/familielid beter? Daar gaan we wel van uit anders zouden we niet aan ECMO beginnen. Maar, helaas overlijdt toch gemiddeld zo’n 50% van de patiënten doordat hun lichaam toch niet voldoende herstelt of omdat er complicaties ontstaan.

Wat zijn de kansen voor mijn partner/familielid? Dit is een heel belangrijke vraag die heel moeilijk hier te beantwoorden is omdat die kansen voor iedere persoon anders zijn,afhankelijk van het onderliggende ziektebeeld. De artsen en verpleegkundige zullen in alle eerlijkheid en openheid de verwachtingen met u bespreken.

Wat betekenen al die getallen op de machine? Er worden op het ecmo-systeem een aantal zaken gecontroleerd die het goed werken van het ecmo-systeem in de gaten houden. Deze getallen zeggen over het algemeen meer over de machine, dan over de patiënt.

Mag ik mijn partner/familielid helpen verzorgen? Ja, dat mag. Graag zelfs. Maar wel alleen als er een verpleegkundige bij is, vanwege de beperkte bewegingsvrijheid door de ecmo-canules en -slangen.

Zijn er nog (andere) zaken waar ik rekening mee moet houden? Vanwege de plaatsing van de ECMO is het vaak niet mogelijk om aan beide kanten van het bed te zitten. De verpleegkundige zal met u bespreken waar u kan zitten bij uw partner/familielid.